قدمت هنر مجسمه‌سازی در عراق به سده اخیر باز نمی‌گردد و این هنر از کشورهای اروپایی وارد عراق نشده است.

تاریخ تمدن عراق به روایت اسکنه و سوهان

اگر در ابزارهای مجسمه‌سازان زمان آشوریان و سومریان اندکی تأمل کنید متوجه سادگی این ابزار خواهید شد.

با کنار هم قرار دادن این ابزار و مجسمه‌هایی که از آن دوران هنوز به‌جا مانده‌اند به سختی سنگ‌ها و تلاشی که برای حکاکی این آثار شده است پی خواهید برد. آثار به جا مانده از آن دوران نشان‌دهنده نبوغ سازندگان آن است که این سنگ‌ها را  به گونه‌ایی حکاکی کرده‌اند که تا این زمان به جا مانده و از بین نرفته‌اند.

هنر آشوری

قدمت مجسمه‌سازی در عراق به دوران باستان باز می‌گردد. علاقه‌مندان به تاریخ عراق می‌توانند این هنر را به خوبی در مجسمه‌های ساخته شده در دوران آشوریان ملاحظه کنند. با مشاهده مجسمه‌های آن دوران به یکی از ویژگی‌های بارز آشوریان در مجسمه‌سازی می‌توان پی‌برد. ویژگی بارز این است که اغلب آن‌ها مجسمه‌هایشان را با الهام گرفتن از حیوانات و به شکل سه بعدی طراحی می‌کردند. همین ویژگی باعث شده تا بیشتر درب‌های اصلی کاخ‌های ساخته شده در آن زمان شامل طرح‌هایی از مجسمه‌هایی به شکل گاوهای بال‌دار باشد.
صنعت و هنر مجسمه‌سازی در طول تاریخ عراق از دوران آشوری تا دوره عثمانی و آغاز اشغال عراق توسط انگلیس و تا زمان فروپاشی دولت جدید عراق دائما توسعه پیدا کرده است.

شروع مجسمه‌سازی مدرن در عراق

بسیاری از هنرمندان برجسته عراقی در سه دهه اول قرن بیستم از کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه و ایتالیا فارغ‌التحصیل شدند. شوکت الربیعی روزنامه نگار و نویسنده عراقی می‌گوید: ایتالیا میزبان دو نسل از بهترین هنرمندان عراقی سه دهه قرن بیستم بود که از جمله این هنرمندان می‌توان به جواد سلیم، خالد الرحال، حافظ الدروبی، محمد غنی، میران السعدی، محمد علی شاکر، غازی السعودی و سعد الطایی اشاره کرد.

جواد سلیم

کشور عراق دارای هنرمندان مجسمه‌ساز برجسته‌ای است که این هنر را به بهترین شکل ممکن به اوج خود رسانده‌اند. یکی از این مجسمه‌سازان جواد سلیم است. وی در سال 1919 در آنکارا، در خانواده‌ای عراقی متولد شد و در سال 1928 برای تحصیل در زمینه هنر به فرانسه سفر کرد.

او با شروع جنگ جهانی دوم به عراق بازگشت. مجسمه «نصب الحریه» (بنای آزادی) در پایتخت عراق توسط این هنرمند طراحی و اجرا شده است. این اثر یکی از واقعی‌ترین و خاص‌ترین کارهای سلیم است. درآثار وی نشانه‌های هنر بین‌النهرین کاملاً نمایان است و نصب الحریه کمال نبوغ این هنرمند را آشکار می‌کند. نکته مهم در رابطه با کارهای هنری او این است که در آثار وی ایده و  خط مشی تمدن اروپایی قابل مشاهده است.
محمد صفا، نویسنده عراقی درباره وی اینگونه می‌گوید: سلیم به عنوان مدرس مجسمه‌سازی در آکادمی هنرهای زیبا مشغول بود و تا پیش از وفات خود یعنی تا سال 1945 به فعالیت خود ادامه داد. 

خالد الرحال

خالد الرحال یکی از هنرمندان و مجسمه‌سازان عراقی، در سال 1926 در منطقه الفضل در بغداد متولد شد. او در سال 1947 با اخذ مدرک دیپلم از آکادمی هنرهای زیبا در بغداد فارغ التحصیل شد و در سال 1953 به گروه هنرهای مدرن بغداد پیوست.

وی پس از شرکت در چندین نمایشگاه داخلی و خارجی به ایتالیا سفر کرد تا در آکادمی هنرهای زیبای رم ادامه تحصیل دهد، سپس در سال 1964 با کسب مدرک لیسانس از این آکادمی فارغ التحصیل شد.
از بارزترین کارهای این هنرمند «نصب الشهید» (بنای الشهید) در بغداد است که در سال 1983 رونمایی شد. از دیگر آثار او می‌توان به بنای «قوس النصر» در منطقه منصور، مجسمه خلیفه عباسی ابو جعفر المنصور، بنای «المسیره» و مجسمه «الام» (مادر) در بغداد اشاره کرد.

محمد غنی حکمت

محمد غنی حکمت معروف به شیخ مجسمه‌سازان عراق، در سال 1929 در عراق متولد شد. وی یکی از مهمترین مجسمه‌سازان عراق در تاریخ مدرن این کشور به شمار می‌آید. حکمت در سال 1953 از آکادمی هنرهای زیبا در بغداد فارغ التحصیل شد و در سال 1959 برای ادامه تحصیل به رم سفر کرد. کارهای هنری محمد غنی حکمت زیبایی خاصی به میادین پایتخت عراق بخشیده است. از برجسته‌ترین کارهای او می‌توان به مجسمه‌ شهرزاد و شهریار، کهرمانه (علی بابا و چهل دزد بغداد)، نقاشی‌های دیواری «مدینه الطب» (شهر پزشکی)، مجسمه ابو طیب المتنبی و بساط الریح اشاره کرد. وی همچنین در اجرای نصب الحریه مشارکت داشته است. 

از کارهای جهانی این هنرمند می‌توان به ساخت یکی از دروازه‌های یونیسف در پاریس و سه دروازه چوبی کلیسای تیستا دی لیبرا در رم اشاره کرد. او با ساخت دروازه‌های چوبی این کلیسا، به عنوان اولین هنرمند مسلمان عرب و عراقی در تاریخ ماندگار شد. از آثار این هنرمند در سطح کشورهای عربی می‌توان به  نقاشی دیواری «الثوره العربیه الکبری» (انقلاب بزرگ عربی) در عمان و چند کار هنری دیواری در بحرین اشاره کرد.
از جمله بناهای ماندگار غنی حکمت که پیش از وفات خود آن‌ها را به پایان رساند می‌توان به «مصباح علاالدین السحری» (چراغ جادوی علاالدین)، مجمسه «شموخ بغداد» (شکوه بغداد) در میدان اندلس و آب نمایی حاوی شعری از مصطفی جمال‌الدین اشاره کرد.
از دیگر هنرمندان مجسمه‌ساز مشهور عراقی نیز می‌توان به اسماعیل فتاح، صالح القره غولی سازنده مجسمه الرازی، عبد الجبار البناء، ارکان دبدوب، عیدان الشیخلی، عزام بزاز و اتحاد کریم اشاره کرد که هر کدام از آنان در زمینه مجسمه‌سازی ایده‌های منحصر به فرد خود را داشته‌اند.