در این مقاله، به معرفی مشاهیر و هنرمندان معروف در موسیقی عراق می‌پردازیم.

الهام مدفعی
الهام مدفعی گیتاریست، خواننده و آهنگساز عراقی، در سال 1942 در بغداد متولد شد. وی آموزش گیتار را از سن 12 سالگی آغاز کرد و در سال 1961 اولین گروه راک اند رول عراق، به نام The Twisters را تشکیل داد.


استفاده از ترکیب سبک‌های گیتار غربی با موسیقی سنتی عراق، وی را به یک نوازنده محبوب در عراق و سراسر خاورمیانه تبدیل کرده است. او از سال 1961 میلادی فعالیت خود، در زمینه موسیقی را آغاز کرد. مدفعی از سال 1999 مجموعه‌ای از آلبوم‌های خود را با برچسب EMI منتشر کرد. با توجه به اینکه بسیاری از آهنگ‌های مدفعی، الهام گرفته از غرب بود سبب شد وی به عنوان «بیتلز بغداد» شهرت یابد. از جمله آلبوم‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• الهام مدفعی (1999)
• زندگی در کافه هارد راک (2001)
• بغداد (2003)
• بهترین‌های الهام مدفعی (2005)
• آلبوم دشداشه (2009) 
   

علی مردان
علی مردان یکی از موسیقی‌دانان کرد اهل عراق بود که در سال 1904 در کرکوک متولد شد. پدر مردان در شش سالگی درگذشت و مسئولیت خانواده و مخارج تحصیل همگی بر عهده خودش بود. وی در دهه ١٩٣٠ فعالیت خود را در بخش کردی رادیو بغداد آغاز کرد و مقامات کردی بسیاری را در آن زمان ضبط کرد. به روایت اطرافیان او در طول نیم قرن فعالیت هنری خود بیش از هزار آهنگ خوانده است اما به دلیل کمبود امکانات ضبط صدا در آن زمان، بسیاری از این آهنگ‌ها ضبط نشده است.
 

او یکی از هنرمندان الهام‌بخش نسل طلایی خوانندگان کرد مانند محمد صالح دیلان، ممل، حسن زیرک، طاهر توفیق و احمد شمال بود. علی مردان به عنوان «استاد مقامات» نیز شهرت یافته است و مکانی در کرکوک به نام مرکز مقامات علی مردان به یاد او ساخته شده است. مردان سر انجام در سال 1981 در بغداد درگذشت.
نصیر شمه
نصیر شمه موسیقی‌دان و نوازنده عراقی عود، در سال 1963 در شهر کوت متولد شد. وی آموزش ساز عود را از سن 12 سالگی در بغداد آغاز کرد. او در این مسیر دنبال‌کننده راه جمیل و منیر بشیر بود.
 

شمه در سال 1987 مدرک دیپلم خود را از آکادمی موسیقی بغداد دریافت کرد و پس از فراگیری این رشته، به تدریس مشغول شد. وی خانه عربی عود در قاهره را تأسیس و ملودی‌های بسیاری را برای فیلم‌ها و نمایشنامه‌ها آهنگسازی کرد. نصیر شمه کارهای بسیاری در زمینه ساخت موسیقی از خود به جای گذاشته است. او تا سال 1998 موسیقی متن بیش از 30 تئاتر که میان عراق و کشورهای عربی مشترک بودند را ساخته است.
نصیر شمه علاقه زیادی به ساخت موسیقی متن فیلم داشت و تا اواخر سال 1998 برای بیش از 20 فیلم سینمایی ساخت اروپا و کانادا موسیقی متن تولید کرد. وی در سال 2006 برنده جایزه بهترین موسیقی متن از رادیو بین‌المللی فرانسوی شد. این جایزه برای موسیقی متن فیلم «رویاها» به کارگردانی محمد الدراجی بود. نصیر شمه فعالیت‌های بشر دوستانه زیادی در سطح ملی و جهان عرب انجام داده است. از جمله اقدامات بشر دوستانه او کمک به تحصیل و درمان کودکان عراقی و برگزاری تورهای موسیقی به نفع قشرهای محروم بود.
بئاتریس اوهانسیان
بئاتریس اوهانسیان پیانیست ارمنی-عراقی، در 15 مارس 1927 در خانواده‌ای اهل هنر و موسیقی متولد شد. وی پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبا، تحصیلات خود را در آکادمی سلطنتی لندن ادامه داد.
 

او پس از لندن در سال 1969 برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در نهایت پس از پایان تحصیلات خود به عراق بازگشت و به عنوان رئیس گروه پیانو در دانشکده هنرهای زیبا مشغول فعالیت شد. اوهانسیان اولین نوازنده پیانو کنسرت و اولین بانوی آهنگساز موسیقی کلاسیک در این کشور بود. او قطعات بسیاری را آهنگسازی کرده است و یکی از زیباترین آنها قطعه «الفجر» است.
بئاتریس یکی از اعضای اصلی ارکستر سمفونیک عراق بود و به همراه همکارانش کارهای هنری زیبایی را در چندین کشور به اجرا گذاشت. وی به طور مداوم در مقر گروه سمفونیک، در منطقه «الوزیریة» کنسرت برگزار می‌کرد. او سرانجام در ژوئیه 2008، در سن هشتاد و یک سالگی در ایالات متحده درگذشت.
تارا جاف
تارا جاف یکی از نوازندگان گیتار و خوانندگان زن کرد عراقی است که در سال 1958 در بغداد متولد شد. آثار او تاحد زیادی متاثر از آثار باستانی عراق است. تارا جاف سازهای زهی مختلفی را نواخته و شیفتگی او به چنگ‌های باستانی سومریان و آشوریان بسیار زیاد است. وی عمدتاً به صورت تک‌نواز در کنسرت‌ها و جشنواره‌های سراسر جهان اجرا داشته است. این هنرمند عراقی آموزش موسیقی را از سن 10 سالگی و با ساز پیانو آغاز کرد. یکی از دلایل اصلی شهرت او در زمینه موسیقی به واسطه نواختن ساز چنگ است. 
 

ناگفته نماند این هنرمند عراقی بیشتر اطلاعات موسیقیایی خود را به صورت خود آموز و بدون استاد به دست آورده بود. آلبوم دل دیوانه اولین اثر او بود که در سال 2005 به صورت رسمی منتشر شد. جاف به همراه هنرمندان کرد همچون عدنان کریم و آینور دوغان در نقاط مختلف جهان کارهای هنری مشترکی انجام داده است. از دیگر آثار او آلبومی با نام گفتگوی چنگ و نی در سال 2012 بود. 
ناظم غزالی
ناظم غزالی یکی از خواننده‌های مقامی عراق در سال 1921 در بغداد متولد شد. ناظم در کنار کارهای هنری خود به تدریس خوانندگی نیز مشغول بود. وی یکی از مشهورترین خوانندگان جهان عرب بود که همچنان آهنگ‌های او در میان مردم شنیده می‌شود.
 

یکی از مشهورترین آهنگ‌های ناظم ترانه «میحانه میحانه» است که با این ترانه به شهرت جهانی دست یافت. غزالی نخستین ترانه خود را در سال 1942 منتشر کرد و در سال 1948 کار در رادیو را آغاز کرد.
وی در طول عمر خود به همراه همسرش برنامه‌های هنری مشترکی را اجرا کرد که یکی از این اجراهای مشترک در سال 1958 سبب شهرت بیشتر ناظم در عراق و خارج از آن شد. این هنرمند عراقی در کنار خوانندگی به ایفای نقش در سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی نیز مشغول بود. ناظم غزالی سرانجام در 23 اکتبر 1963 درگذشت و انتشار خبر مرگ او در رادیو بغداد سبب حیرت همگان شد. از برجسته‌ترین آهنگ‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• هلا هلا
• المضیع ذهب
• أقول وقد ناحت
• عیرتنی بالشیب
• فوق النخل
• طالعة من بیوت أبوها
• یا أم العیون السود
• طالعة من بیت أبوها
• أحبک وأحب کل من یحبک
• مروا علیه الحلوین

کاظم ساهر
کاظم جبار ابراهیم سامرائی ملقب به کاظم ساهر، خواننده و آهنگساز عراقی در 12 سپتامبر 195٧ در موصل متولد شد. وی دارای تابعیت کانادایی و قطری است و القاب مختلفی به وی نسبت داده می‌شود که از مهمترین آن‌ها می‌توان به «سفیر الأغنیة العراقیة» به‌ معنای پیام‌آور ترانه‌های عراقی و «قیصر الأغنیة العربیة» به معنای سلطان آواز عرب اشاره کرد. این القاب را شاعر معروف سوری «نزار قبانی» برای او انتخاب کرده است. ساهر پس از فارغ‌التحصیلی از انستیتوی معلمان بغداد در اواخر دهه هفتاد قرن بیستم به عنوان معلم هنر و موسیقیِ مدارس «کربیش» و «بیناتا» در یکی از روستاهای شمال عراق مشغول به‌کار شد. 


وی فعالیت هنری خود را از سال 1981 آغاز کرد و اولین آهنگ خود به نام «ورد العشق» را در همین سال خواند. کاظم ساهر در سال 1984 اولین آلبوم خود به نام «شجرة الزیتون» را با کمک شاعر «أسعد الغریری» منتشر کرد. این هنرمند عراقی علاوه‌بر خوانندگی، آهنگسازی و نوازندگی به هنرپیشگی نیز روی آورد و در سریال «مسافر» به ایفای نقش پرداخت. کاظم ساهر تنها هنرمند عرب است که در تالار رویال انگلیس آواز خوانده است و پس از مدونا دومین هنرمند جهان است که کلید شهر سیدنی را دریافت کرد. وی در سال 2010 جایزه طلایی بهترین خواننده عرب را از آن خود کرد.
عفیفه اسکندر
عفیفه اسکندر اصطیفان خواننده زن عراقی در 10 دسامبر 1921 در موصل متولد شد. وی خواندن آواز را از 5 سالگی آغاز کرد و از اولین خوانندگان زن در دوران سلطنتی عراق بود که مورد توجه بسیاری از مقامات عالی دولت عراق قرار گرفت و فیصل اول یکی از این طرفداران آثار وی بود. پدر عفیفه، مسیحی-عراقی و مادرش یونانی بود.


او به‌عنوان یکی از بهترین خوانندگان زن در تاریخ عراق شناخته می‌شود و اولین کنسرت خود را در سال 1935 برگزار کرد. اسکندر در سال 1938 به قاهره سفر کرد و مدت‌ها با گروهی در مصر همکاری داشت. از جمله آهنگسازانی که عفیفه در طول فعالیت خود با آن‌ها همکاری کرد می‌توان از احمد الخلیل، خزعل مهدی و یاسین الشیخلی نام برد. 
عفیفه اسکندر در طول سال‌های فعالیت خود نزدیک به 1500 آهنگ و ترانه از خود به جای گذاشته است. وی سر انجام در 21 اکتبر 2012 بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
منیر بشیر
منیر بشیر یکی از نوازندگان آشوری عراقی و یکی از مشهورترین موسیقیدانان خاورمیانه در قرن بیستم بود. وی در سال 1930 میلادی در موصل در خانواده‌ای اهل هنر و موسیقی متولد شد. همین مسأله سبب شد موسیقی از کودکی مورد توجه بشیر قرار گیرد. برادر منیر، جمیل، یکی از نوازندگان چیره‌دست عود بود. منیر در سال 1939 به آکامی هنرهای زیبا پیوست و ساز عود را تحت نظر محی‌الدین حیدر یکی از اساتید و نوازندگان عود آموخت و در سال 1946 فارغ‌التحصیل شد. او سبک‌های مختلفی را برای نواختن عود عربی ابداع ‌کرد و بداهه نوازی در کار‌های وی کاملا ملموس بود. 


بشیر در سال‌های آخر زندگی خود، برای آثار خود جوایز بین‌المللی مختلفی دریافت کرد. وی نماینده دبیرکل آکادمی موسیقی عرب در بغداد بود. منیر بشیر پیش از سفر هنری خود به مکزیک، در 28 سپتامبر 1997 در اثر سکته قلبی درگذشت.
عمر بشیر
عمر بشیر نوازنده عراقی-مجارستانی فرزند منیر بشیر یکی از اساتید برتر دستگاه موسیقی مقامات‌ عرب بود. عمر بشیر در سال 1970 در بوداپست پایتخت مجارستان به دنیا آمد. او کار با ساز عود را از سن پنج سالگی در کنار پدر آغاز کرد. وی برای تحصیل در رشته موسیقی به مدرسه موسیقی بغداد رفت. در پایان تحصیلات خود یک گروه موسیقی تشکیل داد و به همراه این گروه برای اجرا به بسیاری از کشورها سفر کرد. عمر بشیر در سال 1991، به بوداپست سفر کرد و به آکادمی Franz Liszt پیوست. او در زمان حیات منیر بشیر به عنوان نوازنده، با پدر همراهی می‌کرد. وی در طول زندگی حرفه‌ای خود، به بسیاری از کشورها سفر کرد و بیش از 19 آلبوم موسیقی از خود منتشر کرد.


موسیقی عمر دربردارنده ترکیبی از موسیقی سنتی عربی با بداهه نوازی جاز بود. وی در جریان همکاری خود با نوازنده و آهنگساز ویول جوردی ساوال، جایزه صلح بلژیک را دریافت کرد. عمر بشیر در طول زندگی حرفه‌ای خود جوایز بسیاری از سازمان‌های مختلف دریافت کرده است. از جمله این جوایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کسب لوح تقدیر از سازمان ملل به منظور قدردانی از مشارکت در یکی از جشن‌های این سازمان
• پنج گواهی از خانه اپرا در مصر، برای مشارکت در جشنواره موسیقی عرب
• کسب لوح تقدیر برای مشارکت در نمایشگاه بین‌المللی سوریه

ماجد المهندس
ماجد المهندس العتابی خواننده و آهنگ‌ساز عراقی در 25 اکتبر 1971 در بغداد متولد شد. مهندس فعالیت هنری خود را از سال 1991-1992 با آهنگ « المشکلة» آغاز کرد. ماجد به دلیل تحصیل در رشته مهندسی در دانشگاه بغداد به لقب «المهندس» شهرت یافت. او پس از پایان تحصیلات خود به رشته هنر علاقه‌مند شد و علی‌رغم مخالفت‌های خانواده هنر را ادامه داد و موفقیت‌‌های بسیاری در سطح جهان عرب به دست آورد.


این موفقیت‌ها سبب شد تا عناوین «مهندس الاغنیة العربیی» (مهندس آواز عربی) و «صاحب الصوت الماسی» (صاحب صدای الماسی) را از آن خود کند. اولین حضور وی در جشنواره آواز عربی منامه در سال 2001 بود. او در این جشنواره برنده جایزه اول آواز عربی شد.
ماجد با افزایش فروش آهنگ‌هایی که در سراسر جهان منتشر کرد، موفقیت‌ و و محبوبیت‌های بسیاری به دست آورد. 
حاتم العراقی
حاتم العراقی ترانه‌سرا و آهنگساز عراقی در 20 مارس 1969 در بغداد متولد شد. نام واقعی و کامل این هنرمند حاتم مشحوت عباس العزاوی است. حاتم زمانی در جمعی در حال اجرا بود و یکی از اسپانسرهای آن مهمانی، نام خانوادگی او را فراموش کرده بود. آن شخص وی را در میان جمعیت با عنوان العراقی خطاب کرد و پس از این مراسم حاتم با عنوان العراقی در میان مردم شهرت یافت. وی با لقب «عندلیب العراق» (بلبل عراق) نیز مشهور بود. 


او پیش از شروع فعالیت خود در حوزه موسیقی به عنوان فروشنده نفت در شهرک صدر مشغول به کار بود. العراقی پیش از شروع فعالیت رسمی خود، در اواخر دهه 1980 اولین آهنگ خود به نام «مخطوبة» را منتشر کرد و این آهنگ در رادیو برای عموم پخش شد. وی فعالیت جدی خود را از اوایل دهه 1990 آغاز کرد و در همین دوران در خاورمیانه به شهرت رسید. وی از سال 1990 تا کنون بیش از 25 آلبوم منتشر کرده است و اولین آلبوم‌های خود به نام «خلیه الأسمر» و «فکر فیک» را در همین سال منتشر کرد.
حاتم در سال‌های ابتدایی فعالیت خود تحت تأثیر هنرمند عراقی قحطان العطار و ترانه‌های محلی عراق قرار گرفت. این هنرمند عراقی اولین بار در سال 1991 در تلویزیون ملی عراقی با ترانه‌ای به نام "تمنیت" معرفی شد. وی با بسیاری از هنرمندان مشهور خاورمیانه از جمله کاظم الساهر، رحمة ریاض، مهند محسن و شذی حسون همکاری داشته است. همچنین او چندین مرتبه به عنوان مجری مهمان در برنامه استعدادیابی Arab Idol حضور پیدا کرده است. حاتم در فوریه 2019 برای اولین بار در کانال «MBC عراق» به عنوان میزبان حضور داشت و میزبان گروه بزرگی از ستارگان موسیقی عراق بود.
مهمترین جشنواره‌هایی که حاتم العراقی در آن‌ها شرکت کرد:

• جشنواره بابل عراق
• جشنواره موسیقی دبی در سال‌های 2005، 2006 و 2007
• جشنواره بین‌المللی موسیقی قاهره در سال‌های 2008 و 2009

علی شاکر
علی شاکر نوازنده ساز قانون، آموزش موسیقی را به صورت آکادمیک و در جوار بزرگان موسیقی عراق آغاز کرد. شاکر پس از مدتی برای ادامه تحصیل به مصر سفر کرد و در آن زمان، مهارت موسیقیایی خود را در کنار اساتید و بزرگان موسیقی مصر پرورش داد. او در این کشور به خانه عود عربی ملحق شد و تحت نظر هنرمند بزرگ «نصیر شمة» با کسب رتبه عالی فارغ‌التحصیل شد. وی فعالیت جدی خود را با عضویت در گروه ارکستر «الشرق» به رهبری نصیر شمة آغاز کرد. شاکر پس از فعالیت در گروه ارکستر الشرق همکاری خود را با مشاهیر موسیقی ترکیه، کشورهای عربی و آسیایی به طور رسمی آغاز کرد. او در دوران فعالیت هنری خود، در جشنواره‌های موسیقی متعددی در سراسر جهان حضور داشته است.
علاء مجید
علاء مجید یکی از مشاهیر موسیقی عراق است که در سال 1960، در شهر العماره متولد شد. علاء در کودکی به همراه خانواده خود به بغداد نقل مکان کرد. وی در سال 1976 تحصیل در رشته موسیقی و نوازندگی سازهای رایج عراقی را در آکادمی موسیقی و دانشکده هنرهای زیبا آغاز کرد. علاء مجید موسیقی را در کنار بزرگانی همچون روحی الخماش، منیر بشیر، شعوبی ابراهیم، منیر الحکیم، سلوی شاملیان، بیاتریس اوهانسیان، عبدالسمیع عبدالحق و صلاح الدین المانع آموخت. وی


در سال 1986 لقب بهترین موسیقی‌دان جوان عراق را دریافت کرد. 
این هنرمند عراقی از سال 1978 تا 1998 رهبری ارکستر جشنواره‌های بسیاری را در کشورهای مختلف از جمله هند، اسکاندیناوی، برزیل، فرانسه (پاریس)، لیبی (طرابلس)، اردن، مصر، دبی بر عهده داشت و برای این اجراها جوایزی نیز دریافت کرده است. وی علاوه‌بر رهبری تعدادی از گروه‌های موسیقی و تدریس آکادمیک موسیقی، مدیرعامل استودیوهای جواهر در دبی نیز هست.
محمد حسین کمر
محمد حسین کمر نوازنده ساز کمانچه در سال 1959 در استان دیالی عراق متولد شد. وی در سال 1982 لیسانس علوم موسیقی خود را از دانشکده هنرهای زیبای بغداد دریافت کرد. محمد حسین در سال 1976 عضو هیئت موسیقی عراق و در سال 1982 عضو سندیکای هنرمندان و سندیکای معلمین عراق بود. او در سال 1996 به همراه گروه موسیقی عراق موفق به کسب مدال شهر آرل فرانسه شد. وی در سال 2000 با حمایت موسسه‌های فرهنگی و هنری هلند گروه «المقام العراقی» را در هلند تأسیس کرد. 


محمدحسین کمر از برجسته‌ترین نوازندگان کمانچه در عصر حاضر است و شیوه آهنگسازی ایشان با روحیات و فرهنگ مردم عراق بسیار سازگار است. وی در ابتدای شروع کار هنری خود بسیار تحت تأثیر هنرمند کرد، انور قرداغی بود. کمر پس از تحصیل و کسب تجربیات گوناگون در زمینه موسیقی، به تدریس ساز کمانچه مشغول شد و نوازندگان بسیاری زیر نظر این هنرمند فارغ‌‌التحصیل شدند. ایشان با بسیاری از خوانندگان مقام عراقی از جمله یوسف عمر، حمزه السعداوی و حسین الاعظمی در زمینه نوازندگی همکاری می‌کرد. از دیگر افتخارات و سوابق کاری وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برنده مدال بهترین کار موسیقی ویژه جوانان به نام «هدیل» در بغداد در سال 1983
• عضویت در گروه موسیقی کانادایی که شامل برجسته‌ترین موسیقی‌دانان عرب به همراه نوازنده فرانسوی جولیان فایس بود.
• عضو گروه جاز هلندی «فوخل کفارت»

زریاب
ابوالحسن علی بن نافع یکی از هنرمندان دوره عباسی در سال 789 میلادی در موصل متولد شد. وی به دلیل داشتن صدای زیبا، فصیح بودن زبان و رنگ تیره پوست خود به زریاب شهرت یافت. زریاب نام پرنده‌ای سیاه رنگ است که صدای بسیار زیبایی دارد. زریاب در زمینه‌های خوانندگی، نوازندگی عود، آهنگسازی، سرودن شعر و تدریس در عراق، آفریقای شمالی و اندلس فعالیت داشت.


وی برای اولین بار در دربار عباسیان در شهر بغداد به عنوان شاگرد در کنار موسیقی‌دان بزرگ، اسحاق موصلی به شهرت رسید. او در طول عمر خود کمک‌های چشمگیری به موسیقی عربی و شرقی کرد. نافع در موسیقی خلاقیت و نوآوری داشت و برای ساز عود تار پنجم را اضافه کرد.
از اقدامات او ترویج موسیقی در غرب و ابداع روشی ساختارمند برای آموزش موسیقی بود. نافع سرانجام در سال 857 میلادی در شهری در اندلس درگذشت.
منصور زلزل
منصور بن جعفر بن زَلزَل رازی یکی از هنرمندان موسیقی‌دان، آهنگساز و نوازنده عود در دوران عباسی بود. وی در دربار مهدی،خلیفه عباسی، به مقام بالایی رسید. او در طول فعالیت خود اسحاق موصلی را با نواختن ساز عود  همراهی می‌کرد. زلزل در زمینه موسیقی نوآوری‌های گوناگونی داشت.


از جمله نوآوری‌های او که موجب شهرت وی شد ابداع پرده‌ای در کوک سازهای موسیقی است که به «وسطای زلزل» مشهور است. وی در زمان حیات خود اقدامات عام‌المنفعه بسیاری انجام می‌داد و بخشی از درآمد خود را به نیازمندان اختصاص می‌داد. 
فارابی حدود یک قرن پس از زلزل کتابی با عنوان کتاب موسیقی کبیر منتشر کرد و این کتاب اولین اثری بود که در وصف زلزل نوشته شده بود. زلزل سرانجام در سال 791 میلادی درگذشت.