پایتخت عراق به دلیل وجود تعداد زیادی بنا و مجسمه تاریخی در خود، از سایر استان‌های عراق متمایز است. این مجسمه‌ها با پیشینه تاریخی و داستان‌هایی که در دل خود دارند برای مردم عراق بسیار حائز اهمیت هستند.

کهرمانه

در میان مجسمه‌های تاریخی عراق می‌توان به مجسمه کهرمانه که از آثار به یاد ماندنی مجسمه‌ساز معروف محمد غنی حکمت است اشاره کرد. این مجسمه در یکی از میادین مهم بغداد، در تقاطع خیابان کراده واقع شده است.


داستان این مجسمه قصه دختری شجاع به نام «قهرمانه» را روایت می‌کند که به مرور زمان برای راحتی در تلفظ به «کهرمانه» تغییر نام پیدا کرد. درباره اهمیت این مجسمه اینگونه بیان شده است که این میدان یکی از مکان‌های مورد علاقه مردم عراق به ویژه هنرمندان است. زیرا بسیاری از هنرها مانند مجسمه‌سازی، طراحی و حتی موسیقی را درون خود جای داده است. عده‌ای معتقدند که این مجسمه داستان علی بابا و چهل دزد بغداد را روایت می‌کند، در حالی‌که بعضی از تحلیل‌گران می‌گویند این بنا با داستان علی بابا ارتباطی ندارد.
آخرین بازسازی و ترمیم این مجسمه در سال 2003 توسط شهرداری منطقه کراده انجام شده است که متاسفانه در بازسازی و رنگ آمیزی این مجسمه حرفه‌ای عمل نکرده و رنگ آمیزی آن به رنگ سبز تا حدودی از زیبایی این مجمسه کاسته است. این نوع بازسازی تا امروز انتقادات بسیاری را به دنبال داشته و هنوز هم بر سر زیباسازی و ترمیم این بنا بحث‌هایی وجود دارد.

جندی المجهول

جندی المجهول (سرباز گمنام) یادبود و نمادی از تمام سربازانی است که در طی جنگ‌های گذشته عراق کشته شده‌اند. این بنا در گذشته در میدان فردوس بغداد نصب شده بود. جندی المجهول توسط رفعت الجادرجی در اواخر دهه 60 قرن گذشته طراحی شد، اما پس از مدتی با مجسمه رییس جمهور سابق عراق، صدام حسین تعویض شد. مجسمه صدام نیز در سال 2003 و در ابتدای اشغال عراق توسط مردم برداشته شد. پس از مدتی بنای جدیدی توسط تعدادی از طراحان و مجسمه‌سازان عراقی ساخته شد که طرحی از هلال ماه‌ و خورشید بود که به تمدن بابلیان و سومری‌ها اشاره می‌کرد.


در همین راستا کمیته حذف آثار بعثی در عراق اعلام کرد که در حال بررسی امکان بازسازی بنای جندی المجهول به عنوان سمبل و میراث باستانی عراق است. این کمیته اظهار کرد که این بنا باید در همان میدان فردوس عراق مجدد نصب شود، زیرا از معنا و مفهوم خاصی برای مردم عراق برخوردار است. این بنا در نهایت در میدان احتفالات نصب و همچنان پابرجا است.

الجرار

بنای الجرار در منطقه علاوی مقابل موزه عراق در شهر بغداد واقع شده است. از این بنای تاریخی که توسط هنرمند عراقی میران السعدی طراحی و ساخته شده، در سال 1962 پرده‌برداری شده است. ظاهر این بنا نمایانگر استفاده مردم از کوزه در دوران باستان است. لازم به ذکر است که ارتفاع این بنای تاریخی حدود شش متر است.

بنای چراغ جادو (فانوس السحری)

چراغ جادو یکی از آثار مجسمه‌ساز معروف محمد غنی حکمت است که در میدان الفتح در نزدیکی سالن تئاتر ملی بغداد قرار گرفته و به عنوان نمادی از وحدت و استواری مردم بغداد در برابر دشمنان عراق و بشریت است. این بنا سمبل چراغ چادو در داستان‌های هزار و یک شب است که توسط سازنده به روشی بسیار زیبا و جالب به ارتقاع 8 متر پیاده‌سازی شده است.

بنای آزادی (نصب الحریة)

بنای آزادی یک اثر تصویری، ساخته هنرمند مجسمه‌ساز معروف، جواد سلیم است. وی در این اثر تلاش کرده تا از طریق به کار بردن تعدادی سمبل آنچه را که بر مردم این کشور گذشته است، روایت کند. این بنا تلفیقی از  هنر باستان و مدرنیته است که حاوی نقش و نگارهایی متعلق به کتیبه‌های بابلی‌ها، سومری‌ها و آشوریان است. اتفاقات انقلاب ژوئیه سال 1958 و تأثیر آن بر مردم نیز در این اثر قابل مشاهده است.


مهمترین بخشی که در این اثر جلب توجه می‌کند وجود سربازی است که میله‌های زندان را پس از پایداری، قدرت و اسارات می‌شکند و به صلح و شکوفایی می‌رسد. این اثر دارای 14 قطعه برنزی مجزا است و ارتفاع آن به 10 متر می‌رسد. با نگاهی به این اثر در می‌یابید که در سمت راست بنای آزادی حرکات کاملاً بی‌نظم و آشفته به نظر می‌رسد، ولی با حرکت به سمت چپ این حرکات سازمان‌یافته و با عزم و ایستادگی همراه می‌شود. سپس علائم و پرچم‌های جدید در آسمان به نشانه آزادی برافراشته می‌شود. بعد از آن سمبل معصومیت و پاکی به صورت یک کودک قابل مشاهده است که به آغاز راه اشاره دارد. سپس نماد زنی خشگمین را می‌بینیم که پسر شهید خود را در آغوش گرفته و می‌گرید.
این اثر تاریخی بر جامعه عراق در تمام دوره‌ها تأثیر به‌خصوصی داشته و مردم عراق هیچگاه بر روی یک نماد و سمبل به اندازه این اثر اتحاد و اتفاق نظر نداشته‌اند. زیرا این بنا دربردارنده پیام رهایی از بندگی و ظلم است. 

یادمان نجات تمدن (نصب انقاذ الحضاره)

یادمان نجات تمدن در سال 2010 توسط مجسمه‌ساز معروف عراقی محمد غنی حکمت طراحی و اجرا شد.


این سازه در منطقه المنصور در نزدیکی پارک الزوراء نصب شده است. این بنا به صورت یک ستون استوانه‌ای شکل از جنس سنگ است که شکسته شده و در شرف سقوط است و نمادی از فرهنگ مردم عراق است. در کنار این ستون تعدادی دست طراحی شده است که به نوعی حمایتگر این فرهنگ هستند، دست‌ها در تلاش‌ هستند تا این فرهنگ سقوط نکند و از بین نرود. بر روی این ستون نوشته‌هایی با خط میخی وجود دارد که نشان از منشأ تمدن عراق است و کل این بنای تاریخی دارای ارتفاع 10 متری است.

یادمان جنگجوی عراقی (نصب المقاتل العراقی)

یادمان جنگجوی عراقی در منطقه باب المعظم عراق واقع شده است. این بنا مظهر قهرمانی و فداکاری سرباز عراقی است که از کرامت و عزت وطن خود دفاع می‌کند. این بنا نماد پیروزی عراق است که در پایان جنگ اول خلیج توسط وزارت دفاع و به دستور رئیس جمهور وقت عراق، صدام حسین ساخته شده است.

مجسمه شهرزاد و شهریار

مجسمه شهرزاد قصه‌گو و ملک شهریار در باغ‌های ابو نواس، در کنار رود دجله واقع شده است. این بنا توسط مجسمه‌ساز معروف محمد غنی حکمت طراحی و اجرا و در 9 مه سال 1975 از آن رونمایی شده است. این مجسمه، شهرزاد را در حالت ایستاده، به طوری که دستش را بالا برده و در حال روایت قصه‌های پر رمز و راز برای شهریار است، نشان می‌دهد. ارتفاع مجسمه شهرزاد حدود 4 متر و ارتفاع مجسمه شهریار حدود 3 متر است. این دو مجسمه بر روی 7 پله سنگی با ارتفاع 2 متر نصب شده است.

تمثال قالیچه جادویی (بساط السحری)

مجسمه قالیچه جادویی یکی از داستان‌های هزار و یک شب را مجسم می‌کند. این مجسمه 29سال پیش توسط محمد غنی حکمت طراحی و اجرا شد. این مجسمه هم‌اکنون در فرودگاه بین‌المللی بغداد در ابوغریب قرار دارد.

مجسمه پادشاه فیصل اول 

ساخت مجسمه پادشاه فیصل اول در ایتالیا، 18 ماه به طول انجامید و در تاریخ 30 مه سال 1934 طی مراسمی با حضور جمعی از مردم رونمایی شد. در مراسم رونمایی این مجسمه شاعر جمیل الزهاوی، شعری در وصف این مراسم سرود. مجسمه فیصل اول در سال 1958 تخریب و در سال 1989 مجدد بازسازی شد. چهره پادشاه در این مجسمه به سمت غرب یعنی به سمت ایستگاه قطار و فرودگاه است. این بنا در میدان ملک فیصل در منطقه صالحیه واقع شده است.

مجسمه نخست‌وزیر محسن سعدون 

مجسمه نخست‌وزیر، محسن سعدون نخستین بار در میدان تحریر رونمایی شد. این مجسمه پس از رونمایی به مکان‌های مختلفی منتقل شد و در نهایت در میدان نصر در خیابان سعدون مستقر شد.


سازه اول این مجسمه از جنس برنز بود، اما در سال 2003 به سرقت رفت. در مدت کوتاهی پس از این حادثه، مجسمه‌ جایگزین از الیاف شیشه‌ای ساخته شد. در نهایت در سال 2013 این مجسمه با مجسمه‌ای از جنس مس تعویض شد.

تمثال رییس الوزرا عبدالکریم قاسم (مجسمه نخست‌وزیر عبدالکریم قاسم)

عبدالکریم قاسم در سال 1959 به سرپرستی وهاب الغریدی ترور شد؛ این ترور ناموفق بود و الغریدی در حین انجام عملیات کشته شد. به دستور صدام حسین مجسمه‌ای تحت عنوان اولین شهید حزب بعث، برای وی ساخته شد. در سال 2005 مجسمه وهاب الغریدی با مجسمه عبدالکریم قاسم تعویض شد. این مجسمه در خیابان الرشید واقع شده است.

مجسمه عنتره بن شداد 

مجسمه عنتره بن شداد در میدان عنتر در منطقه اعظمیه در حومه رصافه بغداد واقع شده است. وجود این مجسمه در این میدان توجه رهگذران را به خود جلب می‌کند و به عنوان یکی از آثاری است که مردم محلی پایتخت آن را گرامی می‌دارند. این مجسمه یادمان سواری عرب است که شمشیر وی بسیار شهرت داشت.

مجسمه شیرها 

مجسمه شیرها در محله قنبر علی و محله سید عبدالله به سمت ورودی خیابان شیخ عمر واقع شده است.


این مجسمه شامل 4 شیر است که هر یک از شیرها در 4 جهت متفاوت نصب شد‌ه‌اند. این شیرها در انتهای یک پایه مدور قرار گرفته‌اند و در بالای این پایه مدور یک استوانه دارای آب نما متصل شده‌است. در این میدان اولین کنفراس دانشجویی عراق برگزار شدهاست.

مجسمه انقلاب 14 تموز 

این مجسمه شامل 14 سرباز است که مسیر خود را به سوی پیروزی و موفقیت می‌گشایند. این مجسمه در میدان 14 تموز در منطقه سبز بغداد واقع شده است.

مجسمه جن و شکارچی 

مجسمه جن و شکارچی درست در جلوی هتل رشید در منطقه سبز بغداد واقع شده است. ساخت این مجسمه برگرفته از داستان جن و شکارچی است که در حوضی بزرگ و دارای آب نما نصب شده است. لازم به ذکر است که ارتفاع این مجسمه به حدود 10 متر می‌رسد.

مجسمه ابو جعفر المنصور 

این مجسمه در حقیقت سردیس خلیفه عباسی ابو جعفر المنصور است و از برنز ساخته شده است. در طراحی این مجسمه بر روی سر خلیفه عمامه‌ای تعبیه شده و مجسمه را بر روی پایه‌ای مزین به اصول معماری عراق نصب کرده‌اند.


ارتفاع این مجسمه به 5 متر می‌رسد. پایه این مجسمه در سال 2005 تخریب شد و در سال‌های 2008 و 2012 توسط میراث فرهنگی ترمیم و بازسازی شد. این سازه در میدان ابو جعفر المنصور واقع شده است.

یادمان اشعار بغداد 

یادمان اشعار بغداد به شکل کره‌ای حاوی حروف عربی است که شعری در رابطه با بغداد از مصطفی جمال‌الدین را به نمایش می‌گذارد. ارتفاع این سازه 3 متر است و بر روی پایه‌ای با ارتفاع 2 متر نصب شده است. یادمان اشعار بغداد در میدان شیخ الوائلی در عطیفیه واقع شده است.

یادمان بغداد 

یادمان بغداد یک مجسمه برنجی است و زنی را به نمایش می‌گذارد که با لباس عربی با شکوهی بر روی یک صندلی نشسته است. این مجسمه بر روی یک پایه بلند قرار گرفته و بر روی دیواره‌های این پایه ابیاتی منتخب از اشعاری در مدح و ستایش تاریخ بغداد حک شده‌است. این مجسمه در میدان اندلس در کراده شرقی واقع شده است و ارتفاع کلی آن به 5/13 متر می‌رسد.

مجسمه ژنرال ستانلی مود 

ژنرال ستانلی مود در جریان اشغال بغداد در مارس 1917، فرمانده نیروهای انگلیسی در بغداد بود. داستان مجسمه ژنرال ستانلی مود از این قرار است که این ژنرال در  نوامبر 1917 در بغداد درگذشت.


مقامات محلی انگلیس پس از مرگ وی با جمع‌آوری کمک‌های مالی اقدام به ساخت مجسمه‌ای از او کردند و طی مراسمی باشکوه در سال 1923 از این مجسمه رونمایی شد. این مجسمه در منطقه کریمات در کنار کرخ بغداد واقع شده است. نکته مهم در رابطه با مجسمه ژنرال ستانلی مود این است که این مجسمه پس از کودتای 14 ژوئیه 1958 توسط مردم خشمگین و معترض عراق به نشانه پایان نفوذ مستقیم انگلیس در عراق تخریب شد.

مجسمه خلبان عبدالله لعیبی 

این مجسمه متعلق به خلبان عبدالله لعیبی است که در 15 نوامبر سال 1980 و در حین عملیات جنگی با هواپیماهای ایران کشته شده است.

یادمان شهید (نصب الشهید)

یادمان شهید یکی از برجسته‌ترین بناهای معماری در بغداد است. این بنا در منطقه رصافة بغداد واقع شده است و به منظور زنده نگهداشتن یاد سربازان عراقی که در جنگ ایران و عراق به شهادت رسیدند، بنا شده است. گنبد این بنا توسط هنرمند عراقی اسماعیل فتاح الترک طراحی شده است. با توجه به اینکه این بنا در دوران صدام احداث شد، پس از حوادث سال 2003، همه نگاه‌ها به حذف این بنای تاریخی معطوف شد، حتی با وجود اینکه هدف طراح تنها پیاده‌‌سازی نمادی از شهید و شهادت بود.


این بنا در زمینی وسیع طراحی شده است و نبوغ طراح در آن قابل مشاهده است. زمانی که شما دور این بنا شروع به حرکت می‌کنید ابتدا دو نیمه گنبد فیروزه‌ای، بسته به نظر می‌آید. با ادامه حرکت گویی دروازه‌ای به روی شما باز می‌شود و چیزی در میان این دروازه مشاهده می‌شود. زمانی که وارد محل بنای یادبود شوید، متوجه خواهید شد که پرچم برافراشته عراق میان این دو گنبد تعبیه شده است.

شمشیرهای قادسیه (قوس النصر)

قوس النصر یکی از جاذبه‌های گردشگری در شهر بغداد است. این بنای تاریخی در زمان جنگ ایران و عراق و به عنوان نمادی از پیروزی بر ایران ساخته شده است. بنای قوس النصر توسط خالد الرحال طراحی شد و پس از طراحی توسط پیمانکار آلمانی و انگلیسی ساخته شد. 


این بنا دربردارنده دو شمشیر عظیم است که انتهای قوس این شمشیرها در فضا به همدیگر می‌رسند و دو دست بزرگ و محکم هر یک از این شمشیرها را نگه می‌دارد. در زیر شمشیرها حدود پنج هزار کلاه سربازان ایرانی قرار داده شده است. این کلاه‌خودها در طول جنگ ایران و عراق، از جبهه‌های جنگ بین دو کشور جمع شده است. این بنا نمادی از پیروزی و قدرت را به نمایش می‌گذارد. لازم به ذکر است که دولت جدید عراق در سال 2008  تصمیم به تخریب این بنا گرفت، اما به دلیل هزینه‌های گزافی که در زمان ساخت صرف آن شده بود، از این کار صرف نظر شد.