کردستان، یک منطقه خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است و از شرق با ایران، از شمال با ترکیه و از غرب با سوریه هم‌مرز است.

کردستان عراق شامل استان‌‍های اربیل، سلیمانیه و دهوک بوده و مرکز آن اربیل است. البته حلبچه در شرق استان سلیمانیه در سال 1392 به‌دستور نیچروان بارزانی و بدون هماهنگی با دولت مرکزی به عنوان استان چهارم اقلیم معرفی شد که مورد تایید دولت مرکزی قرارنگرفت. همچنین بخش هایی از استان های دیاله، صلاح الدین، کرکوک و نینوا تحت نفوذ دولت اقلیم کردستان قراردارد و حکومت اقلیم درخواست پیوستن استان کرکوک و بخش‌های بزرگ‌تری از استان‌های نینوا، دیاله و صلاح‌الدین و واسط را مطرح کرده که مورد پذیرش حکومت مرکزی قرار نگرفته است. 

مشخصات، پرچم و نقشه

جغرافیا

بیشتر مناطق کردستان عراق، کوهستانی است که بلندترین قله آن به نام «هلگورد»، 3611 متر ارتفاع دارد. بخش‌های جنگلی اقلیم کردستان عمدتا در همین ارتفاعات بلند قرار گرفته‌اند.
بخش‌های غربی و جنوبی کردستان عراق چندان کوهستانی نیست و زمین‌های آن بیشتر به صورت تپه‌ماهور و دشت است. رودهای بسیاری از کوه‌های کردستان عراق سرچشمه گرفته و در این منطقه جریان دارند. رودهای «زاب بزرگ» و «زاب کوچک» از شرق به غرب این مطقه جریان دارند و رود دجله نیز که از کوه‌های ترکیه سرچشمه می‌گیرد با گذر از کردستان وارد مناطق جنوبی‌تر عراق می‌شود.

بزرگ‌ترین دریاچه کردستان به نام «دوکان» و دریاچه‌های کوچک‌تری چون دریاچه «دهوک» نیز در این منطقه قرار دارند.
اقلیم کردستان سرزمینی کم نظیر برای دیدن کوه‌های زیبا و آثار تاریخی کهن است. کوه‌های سرکش و بلند با دره های عمیق و خوفناک، گردنه های پرپیچ و خم همراه با گونه‌های متنوعی از درختان زیبا، چشمه‌های آب زلال و چندین آبشار کم‌نظیر و رودخانه های پرآب و هزاران منظره زیبا و دلکش همگی در این منطقه زیبا واقع شده‌اند.
کردستان در فصل تابستان در یک موج گرمایی به سر می‌برد و مهمانان منطقه در هر سه استان برای لذت بردن از آب و هوا به تپه ها و کوهپایه ها می‌روند. این سرزمین دارای بارش فراوان در فصل زمستان است که میزان آن بین (200 - 1000 میلی متر) است. برفی که در مناطق کوهستانی می‌بارد نقش اساسی در سرازیر شدن چشمه ها و دریاچه‌ها و رودخانه‌ها دارد.

جمعیت و فرهنگ

آمار سرشماری رسمی از جمعیت این منطقه در دست نیست، اما آخرین برآوردهای حکومت محلی در سال 2020 جمعیت این منطقه را حدود 6 میلیون و 500 هزار نفر نفر تخمین می‌زند. در منطقه کردستان علاوه بر کُردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و ... نیز زندگی می‌کنند. اکثریت مردم این منطقه مسلمان سنی ‌مذهب هستند. در زمان بعثیان، حکومت تصمیم گرفت منطقه‌ای حائل در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال 1963 تا پایان جنگ ایران و عراق در سال 1988، حدودا چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد و ساکنان این مناطق که حدود 25 درصد از جمعیت کردنشین عراق را تشکیل می‌دادند، به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند، 300 هزار کرد جان خود را از دست دادند.
فرهنگ و آداب و رسوم مردم کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد و جشن‌هایی مانند نوروز که جشن اصلی در این منطقه است، هرساله برگزار می شود. 

پیشینه تشکیل اقلیم کردستان

خودمختاری منطقه کردستان عراق از دهه 1970 میلادی و به دنبال توافق پیمان خودمختاری میان حکومت عراق و رهبران کرد عراقی، اعلام و شورای قانون‌گذاری در شهر «اربیل» با اعتبار در مناطق کردنشین اربیل، سلیمانیه و دهوک تشکیل شد. با این حال درگیری‌های نظامی متعددی میان کردهای خواهان خودمختاری و نیروهای حکومت عراق تا زمان خیزش سال 1991 در عراق تداوم یافت که در نهایت منجر به صدور قطعنامه 688 شورای امنیت سازمان ملل متحد شد و اندک زمانی پس از آن، دولت مرکزی عراق نیروهای نظامی و کارمندان حکومتی خود را از منطقه کردستان خارج کرد. پس از آن کردستان عراق تحت رهبری دو حزب اصلی کرد، یعنی حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی، خارج از کنترل بغداد و در قالب یک منطقه خودمختار قرار گرفت. اقلیم کردستان از آن زمان پرچم و سرود ملی ویژه خود را برگزید.
زمانی که کردها خود را برای همه‌پرسی استقلال در سال 2014 آماده می‌کردند، هم‌زمان داعش در شمال عراق ظهور کرد. با وجود عدم مقاومت ارتش عراق در مقابل داعش، نیروهای پیشمرگه کردستان همراه با ائتلاف بین‌المللی وارد جنگ با داعش شدند. دولت اقلیم کردستان پس از تعویق چندباره همه پرسی، در نهایت در سال 2017 آن را برگزار کرد و با وجود موافقت حداکثری، در نهایت بدلیل مخالفت های دولت مرکزی عراق و سایر کشورها، نتایج همه پرسی لغو شد.

سیاست

کردستان عراق، کم‌وبیش بین دو جریان «سورانی» و «بادینانی» تقسیم شده ‌است که دو نوع گویش کردی متفاوت دارند. گویش سورانی تحت نفوذ طالبانی و حزب اتحادیه میهنی کردستان است که مناطق «قلاذه» و کوه سنجاب و اربیل و سلیمانیه تا «خانقین» را زیر پوشش دارد. گویش بادینانی نیز در منطقه بارزان که مرکزش شهر «زاخو» است، رواج دارد و تحت نفوذ حزب دموکرات کردستان عراق است و تا ترکیه پیش می‌رود. هر دو جریان سعی می‌کنند در مناطق یکدیگر نفوذ کنند و در سالهای اخیر در موارد متعدد، میانشان درگیری نظامی نیز پیش آمده ‌است که از دید تحلیلگران، درگیری این دو جریان بیش از آن که ناشی از ستیزه‌های ایدئولوژیک و سیاسی باشد، ناشی از تفاوت‌های قومی و عشیره‌ای است.

نگاه اجمالی براقتصاد

حکومت مرکزی عراق پس از خارج ساختن نیروهایش از کردستان در اکتبر 1991، برنامه محاصره اقتصادی اقلیم کردستان را به اجرا گذاشت که محدودیت‌های نفتی و غذایی را شامل می‌شد. افزون براین، تحریم‌های سازمان ملل متحد در قبال عراق نیز تأثیر گسترده‌ای بر اقتصاد کردستان گذاشت و از تجارت میان کردها و کشور‌های دیگر جلوگیری کرد؛ به‌طوری که تا مدتها تمام مبادلات اقتصادی میان کردستان عراق و جهان خارج از طریق بازار سیاه انجام می‌گرفت. با این حال کردستان از زمان اشغال عراق توسط آمریکا رشد اقتصادی چشمگیری داشته است. میزان تولید ناخالص داخلی اقلیم کردستان عراق در سال 2016 میلادی به بیش از 27 میلیارد دلار رسید؛ به‌گونه‌ای‌که درآمد سرانه آن، 7000 دلار برای هر نفر بود. یکی از دلایل این رشد فزاینده، وجود امنیت نسبی و ثبات در شهرهای کردستان عراق در طی این سال‌ها بوده است. هرچند این رونق در سال‌های اخیر به‌دلیل کاهش و قطع بودجه دولتی اقلیم توسط حکومت مرکزی، به شدت کاهش یافت.

اقتصاد اقلیم کردستان، عمدتا متکی بر درآمد‌های نفتی، کشاورزی، گردشگری و ساخت و سازاست. در سال‌های اخیر، دولت کردستان عراق با 42 شرکت بین‌المللی نفتی از 17 کشور مختلف قرارداد سرمایه گذاری در زمینه‌های نفت و گاز امضا کرده و قصد دارد صادرات نفت خود را از 600 هزار بشکه به یک میلیون بشکه در روز برساند.
اقلیم کردستان عراق سالیانه پذیرای گردشگران زیادی است، تا جاییکه در سال 2013 بیش از 9/ 2 میلیون گردشگر از اربیل دیدن کردند و این شهر در سال 2014 پایتخت گردشگری عربی لقب گرفت، اگرچه اکثر ساکنان آن عرب نیستند.