بصره سومین استان پرجمعیت عراق است و به عنوان پایتخت اقتصادی عراق شناخته می شود.

استان بصره عراق، همانند استانهای دیالی، میسان، اربیل، واسط و سلیمانیه با ایران هم مرز است. شهر بصره، مرکز این استان و دومین شهر بزرگ عراق است که در امــــتداد اروندرود و در یک مسیر آبی نزدیک به خلیج فارس واقع شــــده است. این شهر در 55 کیلومتـــــری خلیج فارس و در 545 کیلومتــــری بغداد قرار دارد و تنها راه ارتباطی عراق با خلیج فارس است.
مساحت استان بصره در حدود 19 هزار کیلومتر مربع بوده و مرزهایی بین المللی با کشورهای ایران، کویت و عربستان دارد.

استان بصره دارای تنوع اقلیمی است و زیست بوم‌های مختلفی شامل دشت، کوه و بیابان در آن وجود دارد. همچنین بخاطر داشتن اماکن مذهبی و تاریخی زیاد، به عنوان یک استان توریستی نیز شناخته می شود.

نقشه و مشخصات استان

پیشینه تاریخی

بصره نخستین شهر اسلامی ساخته شده در عراق در سال 14 هجری قمری در زمان حکومت «عمر بن خطاب» است. این شهر تاریخ اسلامی کهن دارد و نقش مهمی در تاریخ و علوم اسلامی ایفا کرده و مرکز یکی از مدارس مهم فقه و زبان عربی بوده است. همچنین مدتی هم پایتخت امویان بوده است.
تاریخ ساخت بصره شش ماه قبل از تأسیس کوفه بوده است. این شهر در آغاز محل استقرار لشکریان اسلام بود و گفته می‌شود که بصره بر بقایای پادگان ایرانیان، در منطقه‌ای به نام «الخربیه» ساخته شده است و در کنار آن بقایای شهر کهن «طریدون» قرار دارد و ظاهراً یکی از شهرهای تمدن بابل و یا آشور بوده است.

براساس منابع تاریخی، بصره دارای نام های مختلفی بوده است، از جمله آن می‌توان به: «ام العراق» (مادر عراق)، «خزینه العرب» (خزانه عرب) «بصره العظمی» (بصره بزرگ) ،«البصره الزاهره» (بصره خوشبخت)، «ثغر العراق الباسم» (لبخند عراق)، «الفیحاء» (وسیع)، «قبه العلم» (گنبد دانش) اشاره کرد.

آموزش

استان بصره دارای یک دانشگاه دولتی (دانشگاه بصره)، 1198 مدرسه ابتدایی، 88 مهد کودک، 632 مدرسه متوسطه، 14 مؤسسه تربیت  معلم و چندین موسسه فنی و حرفه ای است.

بهداشت و درمان

استان بصره درای 19 بیمارستان و 121 مرکز درمانی است.

اقتصاد

اقتصاد عراق اقتصادی مبتنی و وابسته به منابع است و باید گفت که بیشتر منابع این کشور در استان بصره قرار دارد.
حدود 85 درصد مبادلات تجاری و اقتصادی عراق باکشورهای دیگر از طریق پایانه های دریایی بصره صورت می گیرد. دسترسی این استان به آبهای آزاد، ارزش افزوده ای برای این استان ایجاد کرده است. تا در روند بازسازی عراق به عنوان قطب برتر کشور در سطح مــنطقه و جهان مطرح شود.
از آنجا که بصره از لحاظ خاک، معادن و جغرافیای سیاسی نسبت به دیگر استانهای عراق اهمیت بالاتری دارد، بدون شک حجم بیشتری از توجهات را جهت بازسازی به خود اختصاص داده است. به عنوان مثال در اواخر سال 2012 آژانس مشارکت بین المللی ژاپن (Agence Japonaise cooperation International) حدود 365 میلیارد یِن(واحد پول ژاپن) جهت مدرن سازی پالایشگاه نفت بصره و احداث پالایشگاه جدید در این استان و همچنین توسعه ارتباطات در این شهر سرمایه گذاری کرد. باید گفت که شرکت‌های های خارجی در عصر بازسازی عراق بخصوص استان بصره باهم وارد رقابت شـدیدی شده اند، زیرا استان بصره 80 درصد از ذخایر نفت و گاز و روغن های سنگین عراق را به خود اختصاص داده است.

بصره در منطقه‌ای حاصلخیز قرار دارد و همین امر، اسباب رونق کشاورزی را در این استان فراهم ساخته است. محصولاتی نظیر: گندم، جو، برنج، چغندر، ذرت، گوجه، ارزن، توتون در این استان پرورش داده می شود. همچنین پرورش احشام، زنبور عسل و ماهی واقع نیز در بصره رونق دارد. این شهر در گذشته نیز اصلی‌ترین مرکز پرورش و تولید خرما در جهان بود.
 صنایع پتروشیمی و پالایشگاه بزرگ بصره که قادر به پالایش 140 هزار بشکه نفت در روز است، وجود صنایع تولیدی قطعات موردنیاز بخش نفت و گاز و وجود صنایع فولاد و آهن به این شهر موقعیت ویژه‌ای به لحاظ اقتصادی در عراق بخشیده است.
به طور کلی استان بصره نقش کلیدی برای کشور عراق ایفا می‌کند. بزرگترین حوزه های نفتی عراق (الرمیله شمالی، مجنون، الرمیله جنوبی) در این استان واقع شده است. (گفته می‌شود در این استان حتی وقتی چوپان ها احشام خود را برای چرا به مزارع می برند پای گاو و بز و گوسفند و گاومیشان آنها آغشته به نفت سیاه می شود. به هنگام ساخت و ساز نیز از پی ساختمان ها نفت به بیرون فوران می کند و این امر حتی در ساخت و ساز شهری ایجاد وقفه می کند.)
مطابق گفته کارشناسان اقتصادی، بیش از 85 درصد کالاهای نفتی و غیرنفتی عراق از طریق بنادر بصره صادر می شود. مقر شرکت نفت جنوب متعلق به وزارت نفت عراق نیز در این شهر واقع شده است.
طبق آمار ارائه شده، در سال 2012 صادرات نفت استان بصره برای عراق دهها میلیارد دلار ارز آوری به همراه داشته، در صورتی که صادرات نفت استان کرکوک برای اقلیم کردستان در همین سال حدود 2 میلیارد دلار بوده است.
با توجه به شاخص های اقتصادی و موقعیت ممتاز بصره، این استان پتانسیل بالایی در تبدیل شدن به پایتخت اقتصادی عراق در عصر نوین را دارد. ویژگیهایی که در دیگر استانهای عراق دیده نمی شود.
به گفته بعضی از سیاستمداران عراقی استان بصره در آینده نزدیک تبدیل به یــک دوبی دیگر در منطقه می شود. گروه دیگر از کارشناسان بخش اقتصادی آمریکا معتقدند شهر بصره توانمندهای لازم برای تبدیل شدن به نیویورک خاورمیانه را دارد.
باید اذعان داشت که وقوع ســــه جنگ در سال های 1988-1980 با ایران، 1991-1990 با کویت، 2003 با آمریکا و متحدانش و همچنین وضع تحریم های اقتصادی از سال 1990 تا 2003،  بزرگترین صدمات را بر اقتصاد استان بصره وارد کرد.

فعالیت های اصلی

فعالیت‌های اصلی در استان شامل وارد زیر است:
•    نفت و گاز 
•    کشاورزی
•    صنایع غذایی 
•     صنایع سنگین مانند آهن و فولاد، کود و پتروشیمی 
•     پرورش ماهی 
•     راه آهن

زیر ساخت ها

تمام شش بندر مهم عراق در استان بصره واقع شده است. از جمله بندر«عمیقی» که مرکز ارتباطات دریایی اصلی در جنوب کشور به حساب می آید. بصره توسط دو جاده به بغداد و کشور کویت متصل می‌شود. گذرگاه مهم مرزی «صفوان» بین کویت و عراق یکی دیگر از مراکز عمده تجاری - اقتصادی بین دو کشور محسوب می شود.
همچنین یک بزرگراه ارتباطی بین کشور اردن و عراق وجود دارد که از مرزهای اردن شروع می شود و به بصره ختم می شود.
بصره دارای یک فرودگاه بین المللی است که در مرکز این شهر واقع شده است.
راه آهن سراسری عراق از شهر بصره شروع می شود و پس از عبور استانهای دیگر به بغداد می‌رسد. این راه ارتباطی بصره را به یکی از مراکز عمده تجاری ـ اقتصادی عراق تبدیل کرده است.