کاظمین، منطقه‌ای در شمال بغداد و غرب رودخانه دجله است. این مکان یکی دیگر از شهرهای زیارتی کشور عراق است و به دلیل وجود مرقد دو امام شیعه یعنی، امام کاظم(ع) و امام جواد(ع)، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برای شیعیان دارد.

برخی از دانشمندان بزرگ شیعه نیز در این شهر مدفون هستند؛ از جمله شیخ مفید و خواجه نصیرالدین طوسی. نام عربی این شهر کاظمیه است اما به دلیل وجود مقبره دو امام شیعیان به کاظمین شهرت دارد.

اماکن مذهبی شهر کاظمین

مسجد صفوی
این مسجد توسط شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است که در مجاورت حرم مطهر دو امام قرار دارد. این مسجد پس از گذشت چهار قرن هنوز استوار و پابرجاست و نمادی از معماری دوران صفوی محسوب می‌شود.

بازسازی و احیا
عمده‌ترین بازسازی‌ها و تعمیرات آستان کاظمین در دوران صفویه انجام شد. شاه اسماعیل صفوی، در سال 926 ق، تمامی بناهای حرم کاظمین را تخریب کرد و بنای زیبا و باشکوهی شامل رواق در چهار سو، صحن، حرم و دو گنبد جدید کاشی کاری شده را ساخت. همچنین مسجدی با شکوه با ستون‌های ضخیم در شمال حرم احداث کرد که هنوز پابرجاست و به نام مسجد صفوی شهرت دارد. پس از گذشت چندین قرن در کارگاهی در مشهد و توسط هنرمندان ایرانی سه در جدید برای این مسجد که در پشت ضریح مطهر امامین کاظمین قرار می‌گیرد، ساخته شده است. 
در مرمت این مسجد، 2000 مترمربع سنگ کف، 2000 مترمربع سنگ دیواره، 5500 مترمربع مرمت آجر، 1400 مترمربع رسمی بندی و آینه کاری، 240 «نسبک سازی» سقف، مرمت سقف، عایق کاری و ایزولاسیون و 1100 متر کانال کشی انجام شده است.
تخریب، مقاوم سازی سنگ بدنه قدیم به همراه تعبیه کانال تهویه هوا و مقاوم سازی کف، سنگ فرش ایوان‌ها که در دو بخش 260 مترمربع بدنه و 350 مترمربع کف ورودی ایوانها به مسجد است بر اساس طراحی دکتر زرگر از اساتید دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.
آرامگاه خواجه نصیرالدین طوسی
خواجه نصیرالدین طوسی از بزرگان جهان علم و دانش و از مشاهیر دانشمندان است که دوست و دشمن بر جلالت قدر و عظمت مقام او اتفاق نظر دارند.

وی وزیر ایرانی و شیعی هولاکوخان مغول بود که تألیفات فراوانی در کلام و عقاید و نیز «علوم دقیقه» مانند ریاضی و هندسه دارد و مشهور ترین آن‌ها، «تجریدالاعتقاد» و «آداب المتعلمین» است. وی در هجده ذی‌حجه سال 672 ه‍ .ق، در بغداد درگذشت و در مجاورت حرم مطهر امامین کاظمین (ع) و درون یک سردابه قدیمی خالی که گفته می‌شود برای خلیفه عباسی، «الناصر»، به خاک سپرده شد. این سردابه، به علت دفن الناصر در رصافه بغداد، خالی مانده بود.
آرامگاه شیخ مفید
شیخ مفید یکی از بزرگان شیعه و فقیه امامیه بوده است که در جمعه، دوم یا سوم ماه رمضان سال 413 ه.ق درگذشت. شیخ طوسی، ازدحام مردم از همه مذاهب برای نماز گزاردن و گریستن در مراسم درگذشت او را بی‌سابقه توصیف کرده است. در ابتدا او چند سالی در خانه خود مدفون بود و سپس به نزدیکی قبر امام جواد (ع) برده شد. آرامگاه وی در شرق رواق جنوبی حرم کاظمین واقع شده است.

به گفته عبدالحمید عباده، در گذشته بر قبر شیخ مفید، ضریحی وجود نداشته است، اما از سال 1134 ه‍ .ق (1921م) روی قبر وی ضریحی توسط یک ایرانی به نام ملا احمد یزدی نصب شد.
آرامگاه قولویه
ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه یکی از فقها و محدثین امامیه بوده که در سال 368 هجری در گذشت. آرامگاه وی در حرم کاظمین، در شرق رواق جنوبی و در پایین پای دو امام قرار دارد. مقبره این استاد در کنار مقبره شیخ مفید واقع شده‌است.

یک مقبره دیگر به همین نام در قم و در قبرستانی نزدیک به شیخان و قبر علی بن بابویه قرار دارد که محمد بن قولویه نام دارد و پدر بزرگوار این شیخ است.
آرامگاه سید مرتضی و سید رضی
سیدرضی برادر کوچک‌تر سیدمرتضی است و نسبش به امام کاظم (ع) می‌رسد. وی از علمای مشهور شیعه و گردآورنده کتاب شریف نهج‌البلاغه است و شهرت جهانی‌اش بیشتر به خاطر تدوین این کتاب  است. علاوه بر نهج‌البلاغه آثار دیگری هم از وی به یادگار مانده است.
درباره محل دفن سید رضی اختلافات زیادی وجود دارد اما امروزه مزاری در نزدیکی آستان کاظمین به وی منسوب است که برخی قرائن آن را تایید می‌کند.

سید مرتضی و سید رضی دو برادر از مشاهیر امامیه در قرن پنجم بودند که آرامگاهشان در دو ساختمان جدا در بیرون صحن مطهر و در نزدیکی یکدیگر واقع شده است.
آرامگاه ابو یوسف قاضی
ابویوسف قاضی در سال 166 هجری در بغداد و در زمان خلافت بی العباس به مقام قضاوت منسوب شد و اولین فرد مسلمانی بود که لقب قاضی‌القضات را گرفت.
وی در سن 69 سالگی، در ربیع‌الاول سال 182ه‍ .ق، درگذشت.
بیشتر مورخان، به محل دفن ابویوسف قاضی، اشاره نکرده‌اند اما ابن‌فوطی نوشته است که او را در «مقابر قریش» (آستان کاظمین امروز) دفن کردند. از میان جغرافیدانان و جهانگردان مسلمان نیز، بشّاری مقدسی در نیمه قرن پنجم هجری، شمس‌الدین محمد بن مازه و علی بن ابی‌بکر هروی، در اواخر قرن ششم هجری، به وجود مقبره وی در «مقابر قریش»، اشاره کرده‌اند.
گویا در قرون میانی اسلامی، مقبر ابویوسف به علت بی‌توجهی و عدم رسیدگی و بازسازی، به مرور زمان از بین رفته است. سید نعمت‌الله جزائری در اواخر قرن یازدهم هجری نوشته است: «قبر ابویوسف، قبلاً شناخته شده نبود. در دهه هفتاد از قرن یازده، محلی را متصل به صحن آستان موسوی حفر کردند و در آنجا، قبری آشکار شد که روی آن، سنگی به نام ابویوسف وجود داشت. پس روی آن، ساختمانی متصل به آستان مقدس بنا کردند.»
از آن پس، قبر ابویوسف قاضی دوباره مورد توجه اهل‌سنت قرار گرفت و ساختمان آن تا به امروز، بارها بازسازی شد؛ به‌طوری که امروزه یکی از زیارتگاه‌های آنها در بغداد، به شمار می‌آید. قبر ابویوسف قاضی، امروزه در مسجدی بیرون زاویه جنوب شرقی آستان کاظمین و متصل به ضلع شرقی صحن آستان، قرار دارد.
مسجد براثا
«براثا» محله و مسجدی مقدس در بغداد است که از اماکن مهم نزد شیعیان به حساب می‌آید؛ چراکه این مکان محل اقامت حضرت علی(ع) هنگام بازگشت از نهروان است. این مسجد پیشتردر مسیر قدیمی کاظمین به بغداد بوده و هم‌اکنون در جانب «کرخ» و محله «عطیفیه» بغداد (10 کیلومتری مرکز شهر) قرار گرفته‌است.

براثا معرب واژه آرامی «بَرَیثا» به معنای «بیرونی» است. این محل قدیمی‌تر از شهر بغداد است و در اصل روستایی با فاصله حدود 3 کیلومتر از مرکز بغداد بوده که با توسعه بغداد، به صورت محله‌ای از محلات آن درآمده‌است. گفته می‌شود قبل تر در محل مسجد، «دِیری» (عبادتگاه مسیحیان) برپا بوده است.
این مسجد محل تدریس علمای بزرگ شیعه مانند شیخ مفید نیز بوده ‌است. همچنین روایت شده است که بعضی پیامبران در این مسجد نماز خوانده‌اند. امروزه این مسجد از مکانهای برگزاری نماز جمعه در بغداد برای شیعیان به شمار می‌آید.
. این مسجددر سال‌های گذشته، چندین بار هدف حملات انتحاری قرار گرفته‌است.
ساخت مسجد
دقیقاً مشخص نیست از چه زمان در این مکان مسجد برپا شده‌است اما در منابع متقدم تنها «ابن حوقل» ساخت مسجد را به حضرت علی (ع) نسبت داده ‌است.
در اواخر سده سوم و اوایل سده چهارم هجری قمری این مسجد به پایگاه فعالیت‌های شیعیان بغداد تبدیل شد و علاوه بر اعمال عبادی، محلی برای نشر احادیث شیعی بود. در سال 313 ه.ق (925م) به مقتدر عباسی خبر رسید که برپایی نماز تنها سرپوشی بر فعالیت آنان است و به همین دلیل به حکم مقتدر در یک روز جمعه که انبوه شیعیان در مسجد مشغول نماز بودند، مسجد با خاک یکسان شد و بسیاری دستگیر شدند و زمین مسجد نیز به گورستان پشت آن الحاق شد.
مرمت و بازسازی
در سال 328 ه.ق (940 م) پس از درخواست شیعیان، ماکانی، وزیر الراضی حکم به بازسازی و توسعه مسجد داد. بسیاری از زمین‌های اطراف مسجد از جمله گورستان نزدیک آن خریداری شد و با فتوای فقها و به دلیل اینکه این قبرها در مکان غصب شده مسجد قرار گرفته بودند، قبرهای بسیاری نبش و بقایای اجساد در جایی دیگر دفن شدند. در ساختمان مسجد گچ و آجر به کار رفت و سقف آن از چوب ساج منقوش ساخته و بر کتیبه مسجد نام خلیفه، الراضی، حک شد. بازسازی مسجد در جمادی الاول 329 به پایان رسید و با تعیین احمد بن فضل هاشمی به عنوان امام جماعت براثا از طرف خلیفه، اولین نماز جمعه در 18ام همین ماه با حضور انبوه بغدادیان و صاحب شرطه به صورت رسمی اقامه شد.
برگزاری نماز جمعه در مسجد براثا
پس از آن، تاریخ براثا با حوادث و درگیری‌های متعددی پیوند خورده و رونق آن تابعی از نفوذ سیاسی شیعه در بغداد بوده‌است؛ چنان‌که در روزگار اقتدار آل بویه براثا اهمیتی فراوان یافت. اگرچه «اصطخری» در سال 340 ه.ق (951م) تنها از 3 مسجد برای برگزاری نماز جمعه یاد می‌کند و اشاره‌ای به براثا ندارد اما به نقل «ابن اثیر» در شعبان 349 ه.ق (اکتبر 960 م ) با اینکه به علت درگیری میان اهل سنت نماز جمعه برای مدتی در دو بخش بغداد (شرقی و غربی) تعطیل شد، در براثا نماز جمعه با امنیت کامل بدون وقفه اقامه می‌شده است. امروزه مسجد براثا یکی از مراکز مهم شیعیان برای نماز جمعه در بغداد به‌شمار می‌آید. امام جماعت فعلی این مسجد شیخ جلال الدین الصغیر است.
تعطیلی مسجد
از اوایل سده 5 ه.ق از رونق این مسجد کاسته شد و در سال 450 ه.ق (1058 م ) کاملا تعطیل شد. «سمعانی» در سخنان خود بیان می‌کند که در زمان او به دستور خلیفه درهای مسجد بسته بود. از اوضاع مسجد تا سده 10ه.ق (16م) و دست یافتن صفویان به بغداد، خبری در دست نیست، اما می‌دانیم که در اواسط سده 8 ه.ق (14م)  شهید اول در دیدار خود از بغداد، در مسجد براثا توقفی داشته و آن را مسجدی پابرجا یافته‌است.
مشاهیر براثا
در طول تاریخ، مسجد براثا مورد توجه و عنایت شیعیان بوده ‌است و بسیاری از بزرگان از این محله برخاسته‌اند یا بنا به وصیت خود در این مسجد بر پیکر آن‌ها نماز خوانده شده و یا در اطراف آن دفن شده‌اند. از افراد مشهور این خاندان، «ابوالعباس ضَبّی» است که پیکر وی از براثا به سمت کربلا تشییع شد.
مسجد براثا و مشهد العتیقه
گفتنی است که گاهی براثا با مسجد دیگری با عنوان مشهدالعتیقه (یا مشهدالمنطقه) در جنوب شرقی محله منصور میان کاظمین و «جعیفر» کنونی خلط شده ‌است. شاید پس از ویرانی براثا، شیعیان مشهدالعتیقه را براثا نامیدند تا نام براثا از یادها محو نگردد. امروزه با توسعه شهر کاظمین، محله براثا به این شهر متصل و در مغرب بزرگراه بغداد-کاظمین واقع شده‌است و مقام حضرت علی (ع) در قبله‌گاه مسجد قرار دارد.

حمله تروریستی
در 18 فروردین 1385، سه تروریست وهابی به این مسجد در زمان نماز جماعت حمله کردند و 69 نفر را کشته و 130 نفر را زخمی کردند.
مسجد المنطقه
مسجد المنطقه، در جنوب شرقی شهر منصور میان کاظمین و «جعیفر» کنونی در محله‌ای به همین نام واقع شده و به نام «مسجد العتیقه»هم شهرت دارد. بنا به گفته روایات، امام علی (ع) در یکی از سفرهای خود، در این مسجد نماز گزارده است.