شهر کرکوک مرکز استان کرکوک است که در نزدیکی رودخانه «خاصه» در منطقه «سهلیه» و در مکانی بسیار زیبا و چشم نواز واقع شده است.
فاصله این شهر از بغداد 255 کیلومتر است. به رغم تفاوت ادیان و زبان، اقوام متعددی در کرکوک است با صلح و آرامش در کنار هم زندگی می‌کنند. این منطقه دارای چاه‌های متعدد نفت و دشت های پهناور است که به لحاظ تجاری و جغرافیایی بسیار استراتژیک است.
مهمترین اماکن تاریخی و باستانی کرکوک را در ادامه معرفی می‌کنیم.
قلعه کرکوک
قلعه کرکوک در مرکز این شهر واقع شده است و جزء قدیمی‌ترین آثار باستانی این منطقه به‌شمار می‌رود. این قلعه در اواسط قرن دوم میلادی به قلعه «بنی شیلوا» معروف بوده و برخی از مورخین می‌گویند که این قلعه در زمان حکومت آشوریان و مشخصا در زمان «آشور ناصربال دوم» و بین سال‌های850 تا 884 قبل میلاد ساخته شده است. این قلعه بر روی تپه‌ای با ارتفاع 120 پا بناشده و در نزدیکی رودخانه‌ای به نام «خاصه» قرار دارد. درون این قلعه بناهای متعددی وجود دارد و به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
محله المیدان: که در قسمت شمالی قلعه است.
محله قلعه: که در مرکز آن است و نام آن «آغالیق» است.
محله الحمام: که در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد و دارای حمامی بزرگی نیز هست.
بازار قصیریه
این بازار در قسمت شرقی قلعه کرکوک واقع شده و قدمت آن بیش از 1150 سال است. این بازار از لحاظ معماری بسیار متمایز و دارای 300 غرفه و فروشگاه تجاری است.
مسجد بزرگ کرکوک
این مسجد از مهمترین مساجد کرکوک به لحاظ شیوه و سبک معماری اسلامی در گنبدها و طاق‌ها و ستونهایش است. تاریخ ساخت آن متعلق به قرن سیزدهم میلادی است. گفته‌ها حاکی از آن است که این مسجد بر روی ویرانه‌های کلیسایی ساخته شده است و محلی‌ها به آن مسجد «بانو مریم عذرا» می‌گویند.
مسجد عریان
این مسجد در مرکز قلعه کرکوک واقع شده و تاریخ ساخت آن به سال 1142 هجری برمی‌گردد. این مسجد گنبد بزرگی به ارتفاع 15متر دارد که این بنا را متمایز ساخته است. در کنار این گنبد بزرگ، گنبد کوچک دیگری هم وجود دارد که محراب بسیار زیبایی دارد.
مسجد نبی دانیال
مسجد دانیال نبی در گذشته بنای کلیسا و آرامگاه دو مسیحی و یک یهودی بوده است. این مسجد در 100 کیلومتری مسجد جامع کرکوک واقع شده و تاریخ ساخت آن به اواخر دوران مغولی یا ابتدای حکومت تیموریان بازمی‌گردد.
کلیسای ام الاحزان
این کلیسای از اماکن دیدنی استان کرکوک است که به مرور زمان دچار فرسودگی شده بود و بعدها بازسازی و ترمیم شد.
گنبد الخضرا
این ساختمان از بیرون به شکل هشت ضلعی است که با کتیبههای نفیس از رنگ‌های مختلف تزیین شده و متعلق به دوران اتابک و سال 762 هجری قمری است.
دروازه قلعه
این دروازه تنها دروازه باقی مانده از قلعه باستانی کرکوک است.
خانه‌های سنتی
در قلعه کرکوک مجموعه‌ای از خانه‌ها وجود دارد که معماری بسیار زیبا و برجسته‌ای دارند و سقف بیشتر این خانه‌ها بر روی ستون‌های مرمری بنا شده است.
قلعه جرمو
این منطقه باستانی در پایین‌ترین قسمت رشته‌کوه‌های زاگرس و در استان کرکوک واقع شده است. تخمین زده شده که قدمت آن متعلق به 7000 سال قبل از میلاد است که حتی از عصر حجر کهن‌تر به شمار می‌آید.
قشله کرکوک
این مکان ساختمانی قدیمی است که پایگاه نظامی برای نیروهای عثمانی بوده است. این مکان در سال 1863 و در زمان حکومت والی بغداد، «محمد نامق باشا» ساخته شد که نام آن در قدیم، «العزیزیه» بوده است.
بازار قاتما بازاری
یکی از بازارهای سنتی و زیبای استان کرکوک است که در گذشته به آن «قاتمابازار» یا «قلینجیلربازاری» گفته می‌شد. در این بازار، ساخت شمشیر رونق دارد و دارای 17 غرفه است. بازار قاتما، در دو طبقه با سقف‌های بسیار کوتاه بنا شده و مغازه‌ها در یک راهروی سرپوشیده خودنمایی می‌کنند.
مهمترین اماکن تاریخی-اسلامی کرکوک
تکیه طالبانیه
این بنا یکی از برجسته‌ترین مکان‌های اسلامی استان کرکوک است و بر روی تپه‌ای در مسیر کرکوک به سلیمانیه قرار دارد. این مکان مرکز مهمی برای تجمع برزگان طلبه‌ها از سایر کشورهای جهان اسلام از جمله عراق، ایران، افغانستان، ترکیه، هند و پاکستان است. این تکیه به نام «تکیه بزرگ» نیز شهرت دارد و دارای مدرسه‌ای جهت تحصیل طلاب است. تاریخ تاسیس این تکیه به سال 1759 میلادی بازمی‌گردد.
مسجد ناقشلی مناره
این مسجد نیز از مساجد مهم و تاریخی استان کرکوک است که به دلیل مناره زیبایش معروف است. تاریخ ساخت این مسجد متعلق به سال 1818 میلادیست.
مسجد الازرق (کوک گنبد)
این مسجد بیشتر با نام کوک گنبد در بین افراد بومی شناخته می‌شود. معماری این مسجد شباهت زیادی به معماری عهد سلجوقی دارد.
مناره داقوق
این مناره در غرب شهر «داقوق» و در خیابان اصلی که شهر «الخاص» و کرکوک را به هم متصل می‌سازد واقع شده است. قسمت بالایی این بنا به طور کامل تخریب شده و برخی از مورخین می‌گویندکه «کوکبری اتابکی»، حاکم اربیل دستور ساخت این مناره را داده است.
منطقه باباگورگور
این منطقه دارای چاه نفت بسیار بزرگی است که در سال 1927 منفجر و باعث فوران نفت از آن شد که همین اتفاق باعث شد تا توسعه زیرساخت‌های استخراج نفت توسط انگلیسی‌ها ادامه پیدا کند و بعد از سال 1934 استخراج نفت از آن مرتبا ادامه داشت. این چاه یکی از بزرگترین چاه‌های نفتی در جهان تا قبل از اکتشاف نفت در عربستان سعودی بود.
شرکت نفت شمال در این منطقه قرار دارد و به همین دلیل در آن مکان‌هایی برای سکونت پرسنل نیز ساخته شده است. بعدها در آن، هتل، کلوپ ورزشی با همین نام، سالن سینما و تئاتر نیز ساخته شد. این منطقه دارای یکی از قدیمی‌ترین زمین‌های بازی گلف در جهان است که در دهه 40 قرن بیستم ساخته شد.
دیدگاه خود را بیان کنید