گویش یا لهجه به اَشکالی از یک زبان گفته می‌شود که تفاوت‌های آوایی، دستوری و یا گاهی در برخی کلمات با هم دارند، اما در اصول و چارچوب یکسان هستند و دو گویش متفاوت از یک زبان می‌توانند سخن یکدیگر را درک کنند.

عراق کشور پهناوری است که مناطق مختلف آن از تنوع در زبان و گویش برخوردار است. زبان‌های عربی، کردی، ترکمن و سریانی در این کشور رایج است، اما براساس قانون اساسی عراق، کردی و عربی به عنوان زبان‌های اصلی در عراق شناخته می‌شوند. 
عراق از نظر گویش‌های عربی دارای تنوع بالایی است که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

گویش موصلی

گویش و لهجه مردم عراق بسته به منطقه جغرافیایی آن‌ها متفاوت است. در شمال عراق و به طور خاص در محدوده موصل، لهجه موصلی که به آن «المصلاویه» می‌گویند رایج است. این لهجه بسیار به عربی فصیح از حیث تلفظ حرف «قاف» نزدیک است؛ زیرا عراقی‌ها در سایر نقاط کشور، حرف قاف را بیشتر را به صورت «گ» تلفظ می‌کنند. به طور مثال مردم جنوب عراق کلمه «قال» را «گال» می‌گویند ولی اهل موصل آن را با قاف تلفظ می کنند و هر چه بیشتر از موصل به سمت جنوب حرکت کنید، گویش مردم بیشتر به گویش بادیه‌نشین‌ها نزدیک می شود؛ مانند شهرهای «بیجی»، «الشرقاط»، «العلم» و «الضلوعیه» در استان صلاح الدین. اما در شهرهای «تکریت» و «الدور» گویش مردم بیشتر شبیه اهل موصل است.

گویش بغدادی

در بخش مرکزی عراق، یعنی استان‌های «دیالی»، «سامرا»، «بلد» و «الدجیل»، گویش مردم بیشتر شبیه اهالی بغداد است. در مورد لهجه بغدادی باید گفت که این نوع گویش از جنبه سادگی، رسایی و وضوح کلام نسبت به سایر لهجه‌ها تمایز دارد. گویش شهر «الانبار» و غرب عراق مانند شهر «الرمادی» و «فلوجه»، ترکیبی از گویش اهالی بغداد و بدوی(قدیمی) است، به طوری که مردم آن بسیاری از واژگان بدوی و قدیمی را در کلامشان به کار می‌برند. در مورد لهجه کربلایی هم باید گفت که این گویش بسیار به گویش بغدادی نزدیک است و تنها در کاربرد برخی لغات تفاوت دارد.

گویش جنوبی

گویش یا لهجه نجفی، به لهجه روستایی بسیار نزدیک است و آنها اغلب افعال را به طور جویده شده یا مخفف به کار می‌برند. به طور مثال به جای اینکه بگویند «اقول لک» می‌گویند «اگلک». در این گویش، از پیشوندی «کا» که از زبان «الارامیه» وارد آن شده و معمولا قبل از فعل به کار می‌رود استفاده می‌شود که مختص به این لهجه است. هر قدر که به سمت جنوب عراق برویم گویش روستایی محبوب‌تر و رایج تر می شود. بیشتر شاعران عراقی که به زبان عامیانه شعر می‌گویند متعلق به جنوب این کشور هستند و باید گفت این گویش در نزد تمام عراقی‌ها شناخته شده است. گرچه فهم بعضی از لغات در این گویش ممکن است کمی دشوار باشد، اما لهجه روستایی، لهجه‌ای بسیار دلنشین و ساده است.
در مورد لهجه اهالی بصره نیز باید گفت که این لهجه بیشترین شباهت را در بین لهجه‌های عراقی به گویش خلیجی دارد. در این گویش کلمات به طور کاملا واضح تلفظ می‌شود و با لهجه روستایی متفاوت است به طوری که بعضی از لغات از زبان‌های انگلیسی، فارسی و ترکی نیز وارد این گویش شده است. این گویش در «بصره»، «زبیر»، «ابوخصیب»، «صفوان»، «ام قصر» و بعضی از مناطق «ناصریه» رایج است.

زبان کردی و گویش‌های آن

کردهای عراق به دو لهجه «کرمانجی» و «سورانی» صحبت می کنند.کرمانجی،گویش کردهای شمالی‌ترین نقطه عراق است که بسیاری از لغات عربی نیز وارد این گویش شده است و بیشتر مردم استان «دهوک» با این لهجه صحبت می‌کنند. لهجه سورانی گویش مردم اربیل و سلیمانیه است که مناطق هم مرز با ایران به شمار می‌آیند.