بخش بزرگی از کشور ترکیه که با نام «آناتولی» یا آسیای کوچک شناخته می شود در شمال غرب این قاره و خاورمیانه قرار گرفته و بخش کوچکتر آن نیز (تراکیه) در بالکان (منطقه‌ای در جنوب شرق اروپا) قرار دارد.

ترکیه از سمت شرق با کشورهای ایران، ارمنستان، و گرجستان؛ از جنوب شرق با عراق و سوریه و از شمال غرب (بخش اروپایی) با بلغارستان و یونان همسایه است. همچنین ترکیه از شمال با دریای سیاه، از غرب با دو دریای کوچک «مرمره» و «اژه» و از جنوب غرب با دریای مدیترانه مرز آبی دارد. دو تنگه راهبردی «بسفر» و «داردانل» نیز در کنترل ترکیه است.
وسعت کشور ترکیه 783٬356 کیلومتر مربع (سی و هفتمین کشور پهناور جهان) است. ترکیه کشوری کوهستانی و نسبتاً پربارش است. ترکیه با قرار گرفتن در یکی از حساس‌ترین مناطق جهان، دارای موقعیت جغرافیایی راهبردی است و گذرگاه شمال غرب آسیا و اروپا به‌شمار می‌آید و کشورهای بسیاری، به ویژه کشور ایران از خاک ترکیه برای ترانزیت کالا و انرژی استفاده می‌کنند. ترکیه از آب و هوایی مناسب برخوردار بوده و از نظر گردشگری نیز دارای اماکن تاریخی و دیدنی است. هرچند در بخش شمالی در فصولی از سال سرمای هوا زیاد است. همچنین این کشور با زیرساخت‌های تفریحی و اقامتی زیادی که ایجاد کرده، سالانه تعداد بسیار زیادی از گردشگران را میزبانی می‌کند.

روابط با عراق

کشور عراق در سال‌های اخیر به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و همسایگی با قدرت‌های منطقه غرب آسیا از یکسو و ویرانی‌های ناشی از دهه‌ها استبداد، اشغال و تروریسم از سوی دیگر، همواره محملی برای شکل‌گیری رقابت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. رقابت‌هایی که با ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بین ایران، ترکیه و عربستان وجود داشته و دارد. از این‌رو یکی از مهم‌ترین بازیگرانی که تلاش می‌کند تا نقش پررنگی در عراق پساداعش ایفا کند، ترکیه است. اگرچه ترک‌ها در سال‌های اخیر حضور فعالی برای گسترش نفوذ خود در منطقه «مِنا» داشته‌اند، اما نقش‌آفرینی اقتصادی و گسترش مبادلات تجاری در کنار اثرگذاری فرهنگی در عراق، یکی از مؤلفه‌های آشکار سیاست خارجی و منطقه‌ای رجب طیب اردوغان، رییس جمهور کنونی ترکیه بوده است.
این نوع دیپلماسی اقتصادی که دولت ترکیه در پیش‌گرفته است، نه تنها در آینده روابط اقتصادی دو کشور تعیین‌کننده است، بلکه پیامدهای مختلفی برای منطقه و از جمله ایران به همراه دارد. 
از دیگرسو روابط عراق با کشورهای اتحادیه اروپا منوط به برقراری روابط اقتصادی مناسب با کشور ترکیه است. این موقعیت ژئواکونومیک، شامل 370 کیلومتر مرز مشترک زمینی بین دو کشور و دو گذرگاه مهم و حیاتی «خابور» و «اوزوم‌لو» است.

روابط اقتصادی

صادرات ترکیه به عراق از سال 2014 تا 2020 به طور متوسط نزدیک به 720 میلیون دلار بوده است و در دسامبر سال 2014 به 1.110 میلیون دلار یعنی بالاترین حد خود رسید و کمترین مقدار آن 443 میلیون دلار در جولای سال 2016 گزارش شده ‌است.
این رقم صادرات از ترکیه به عراق، در ماه می 2020  به عدد 462 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است. در نمودار زیر تغییرات حجم صادرات ترکیه به عراق از ماه جون 2019 تا آپریل 2020 نشان داده شده ‌است.

بر اساس اطلاعات پایگاه داده «COMTRADE» در مورد تجارت بین الملل، صادرات عراق به ترکیه  در طول سال 2018، 35/8 میلیارد دلار بوده است. نمودار زیر صادرات عراق به ترکیه را از سال 2014 تا سال 2018 نشان می‌دهد.

 مطابق اظهارات سفیر ترکیه در عراق، مردم عراق رتبه اول را در میان خریداران زمین های مسکونی در ترکیه دارند. همچنین شمار گردشگران عراقی که به ترکیه مسافرت کرده‌اند، در سال 2019 نسبت به سال قبل از آن شاهد رشد 17 درصدی بوده است.
علاوه بر این در پیش گرفتن دیپلماسی اقتصادی توسط ترکیه در این سال ها تشدید شده است و با وجود فراز و نشیب هایی که تاکنون در روابط بغداد و آنکارا وجود داشته، هدف گذاری تجارت 20 میلیارد دلاری از جمله اهداف آنها به حساب می‌آید. در این رابطه آمارهای ارائه شده از سوی سفیر ترکیه در عراق نشان می‌دهد که حجم تجارت میان ترکیه و عراق در سال 2019 نسبت به سال 2018 افزایش 2.8 درصدی داشته و به 15 میلیارد و 800 میلیون دلار رسیده و حجم تجارت میان ترکیه و عراق در سال 2018 حدود 13 میلیارد دلار بوده است. همچنین حجم صادرات ترکیه به عراق نیز سال گذشته با 7.8 درصد افزایش در مقایسه با سال قبل از آن به 9 میلیارد دلار ارتقاء یافته است. دو کشور هدف‌گذاری کرده‌اند تا حجم تجارت متقابل را به 20 میلیارد دلار افزایش دهند.
موقعیت حائز اهمیت استان نینوا به مرکزیت موصل و نیز نزدیکی این استان به ترکیه موجب شده تا آنکارا همواره چشم طمع به موصل داشته و هر ساله در ردیف بودجه خود، بودجه‌ای را به مبحث تجارت بین آنکارا و موصل اختصاص دهد.
آنکارا به نقش‌آفرینی در آینده ساختار و بافت سیاسی و اجتماعی در منطقه موصل امید دارد. این شهر که ترکمن‌ها نیز در آن سکونت دارند با ترکیه دارای مرزها و تاریخ مشترک است و به همین دلیل برای ترکیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترکیه بر اساس توافقنامه لوزان تا پایان دهه هشتاد میلادی بخشی از بودجه سالانه خود را از درآمدهای نفتی موصل تأمین می‌کرد. همچنین ترکیه در سال 1926 میلادی بر اساس معاهده آنکارا که در آن زمان عراق تحت سیطره انگلیس قرار داشت، کفالت شهروندان خود را در شهر موصل عهده‌دار بود. ترکیه در آن زمان حق داشت حتی تا مساحت 90 کیلومترمربع در موصل و تا شهر کرکوک و مناطق ترکمن نشین سیطره یابد و حق این را داشت تا در صورت تعرض به امنیت مناطقی که شهروندانش در آن سکونت دارند، با این تعرض و تهدید مقابله کند.

صعود و سقوط جایگاه ترکیه در عراق

در سال 1983 طی جنگ عراق و ایران توافقی میان آنکارا و بغداد شکل گرفت که نیروهای ترکیه به منظور مقابله با حزب کارگران کردستانی، وارد زمین های عراق شدند. در دهه 90 نقش ترکیه از دروازه های امنیتی برای سرکوب حزب کارگران کردستانی افزایش یافت. ترکیه همچنین امواج پناهندگی و آوارگی در شمال عراق را مهار کرد.با ادامه تهدیدهای امنیتی از شمال عراق، آنکارا نیروهای خود را در سال 1996 و 1997 در خاک عراق مستقر کرد. از آن زمان تاکنون نیروهای ترکیه در عراق حضور دارند، اما میزان و نقش این نیروها از یک طرف بستگی به شرایط عراق و از طرف دیگر بستگی به پیامدها و بازتاب های این شرایط بر امنیت ملی ترکیه دارد.
همراه با تدارکات آمریکا برای خروج از عراق در سال 2009، آنکارا امیدوار بود که با انتخاب ایاد علاوی ، عراق یک دولت یکپارچه و غیر فرقه ای داشته باشد، اما انتخاب نوری مالکی به عنوان نخست وزیر مانع این هدف ترکیه شد.
با روی کار آمدن «حیدر عبادی» در عراق، باب جدیدی در روابط میان ترکیه و عراق باز شد. در این مرحه آنکارا امیدوار بود که عبادی با جذب اعراب اهل تسنن در روند سیاسی عراق و رسیدن به یک تفاهم با کردهای شمال عراق، شرایط داخلی  را تثبیت کرده و مانع از نفوذ آمریکا و ایران در این کشور شود.
در این مقطع، عراق برای مقابله با داعش به ایران و آمریکا تکیه کرد که همین امر موجب افزایش نفوذ تهران و واشنگتن و کاهش نفوذ ترکیه در عراق شد. روابط میان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و حیدرالعبادی نخست وزیر سابق عراق در آن دوره رو به وخامت گذاشت. علاوه بر این، پرونده های بحث برانگیز جدید مربوط به حضور نیروهای نظامی ترکیه در اردوگاه «بعشیقه» در شمال عراق، عملیات آزادسازی موصل و وضعیت کردها و اعراب اهل تسنن و ترکمن در مقابله با افزایش شبه نظامیان جریان شیعی «حشد الشعبی» مطرح شد. 
همزمان با کاهش نفوذ ترکیه در عراق، آنکارا برای تحقق اهداف خود بیشتر به توانایی های نظامی روی آورد که از جمله آنها تقویت نظامی مستقیم کردهای شمال عراق بود.
طبق اظهارات مسئولان ترکیه در ژوئن 2018، این کشور 11 پایگاه نظامی منطقه ای در شمال عراق دارد. از آن زمان آمریکا به منظور از بین بردن خطر تروریسم قبل از رسیدن آن به مرزهای ترکیه، نیروهای خود را دوبرابر کرده است، اما گزارش های اخیر نشان می دهد که ترکیه 19 پایگاه در عراق دارد که 15 عدد از آنها پایگاه نظامی و بقیه پایگاه اطلاعاتی هستند، علاوه بر اینها حدود 3 هزار نیروی ترک در عراق مستقر هستند.

بازسازی مجدد روابط ترکیه و عراق

از آغاز سال 2019 و با انتصاب «برهم صالح» به عنوان رئیس جمهور و عادل عبدالمهدی به عنوان نخست وزیر عراق، فرصت مناسبی برای بازشدن صفحه‌ای جدید در روابط میان ترکیه و عراق به وجود آمد. دیدارهای دیپلماتیک به وجود انگیزه سیاسی دو طرف اشاره می‌کند. برهم صالح، در مدت پنج ماه، دوبار با «مولود چاووش اوغلو»، وزیرخارجه ترکیه دیدار کرده است. همچنین عادل عبدالمهدی نخست وزیرسابق عراق به آنکارا رفت و با مقامات ترکیه نیز دیدارهایی را  داشت. 
در خلال این دیدار ها پرونده های قدیمی همراه با پرونده های جدیدی بازشد که مهمترین آنها عبارت بودند از پرونده‌های امنیتی، امنیت انرژی، امنیت دریایی، تجارت و سرمایه‌گذاری، ساخت‌و‌ساز و بازسازی.

آینده روابط سیاسی

شکست داعش از یک سو و عدم موفقیت تلاش‌ها برای استقلال منطقه شمال عراق و همچنین تغییرات سیاسی داخلی در بغداد، فضای لازم را برای برقراری ارتباط سریع و جدی با ترکیه برای ایجاد یک فصل جدید در روابط بین دو کشور فراهم کرده است. دیدارهای دیپلماتیک همراه با انتصاب یک نماینده ویژه برای مسئله آب و فعال سازی مجدد شورای عالی همکاری‌های استراتژیک، یک نمود واضح از این روند است.
آنکارا قصد دارد تا کنسولگری‌های خود را در موصل که قبلا به دلیل فعالیت های داعش بسته شده بود و همچنین در شهر بصره که پیشتر به دلیل خطرات امنیتی به حالت تعطیل درآمده بود را بازگشایی کند. ترکیه همچنین خواستار بازکردن کنسولگری جدید در شهر کرکوک نیز هست که  این امر در تاکنون به دلیل حساسیت های منطقه‌ای کرکوک، محقق نشده است.
علاوه بر این، ترکیه چراغ سبزی از طرف بغداد برای باز کردن یک کنسولگری در نجف نیز دریافت کرده است.